Op initiatief van Andrew van Esch is in een oplage van 100.000 exemplaren onder het motto Kaartje voor Kiev een protestkaart verschenen tegen de Russische inval in Oekraïne. Op de beeldzijde van de kaart staan vier foto's van de hand van fotograaf Giedo van der Zwan die hij op Facebook plaatste kort na de inval.
Wilt u ook kaarten verspreiden zodat er zoveel mogelijk in de bus van de Russische ambassade vallen? Stuur dan een e-mail naar Andrew van Esch. Inmiddels zijn er al ruim 90.000 van de 100.000 kaarten uitgezet, dus enige haast is geboden!

EW

Deze freecard is helaas weer helemaal actueel. In paradijs Europa wordt oorlog gevoerd.
Uitgever Edgar uit Hamburg in Duitsland startte vanaf 15 juni 1992 met de productie en distributie van freecards. In eerste instantie uitsluitend in Hamburg, vanaf maart 1993 in heel toenmalig West-Duitsland, en na de val van de muur in heel Duitsland. Met name in de begintijd gaf Edgar vrijwel uitsluitend kaarten uit met daarop werk van kunstenaars.
De afbeelding op deze kaart is ontworpen door S.H.O.E. en typeert treffend de gevolgen van een oorlog: niet alleen een tank wordt verwoest maar ook de driewieler van een kind.
De kaarten van Edgar zijn genummerd, dit is kaart nummer 69. Deze kaart is daarom waarschijnlijk uitgegeven in 1992 en gedistribueerd in uitsluitend Hamburg.

​EW

 Kinderzegel-Actie Soestdijk

Op de kaart is het interieur van een autopostkantoor te zien. Juliana en drie van haar dochters kijken belangstellend naar de uitgestalde “voor het kind” kaarten. De titel op de adreszijde luidt: KINDERZEGEL-ACTIE Bezoek „Rijdend Postkantoor” aan Paleis Soestdijk. De kaart is uitgegeven door Takken in Utrecht met No. 304. De foto is gemaakt door Particam in Amsterdam
 
Voor het kind kaarten
Op tafel liggen een aantal stapels en enkele losse kaarten. De losse kaarten betreffen de serie De Vroolijke Beertjes uit 1947 van F. van Lamsweerde, herkenbaar zijn: No. 4 schaatsen en No. 5 schansspringen. De andere kaarten op stapels zijn van 1948, Het betreft: De Muzikant en Rommelpotspelers van Dirk Kruizinga, Kerstbouquet van J. Voerman Jr. en Eekhoorn van B. P. Swildens. In 1948 werden dus ook nog kaarten van het vorige jaar verkocht.
 
Autopostkantoor
Een autopostkantoor is een rijdend postkantoor, bestaande uit een trekker met oplegger. In 1948 was er behoefte aan een nieuw autopostkantoor. Voor de Kinder-zegels werd een zogeheten 'noodbus' van de Spoorwegen geschikt gemaakt, die in de jaren 1948 tot 1954 voor dat doel dienst deed.  Lees meer …

Particam
Het fotobureau Particam, een afkorting van Partizanen Camera is opgericht in 1945. Het bestond uit  een groep fotografen die in de laatste maanden van de Duitse bezetting actief waren in het documenteren van de bezetting. Betrokken personen waren onder meer Aart Klein, Ad. van Bennekom, Bert Buurman, Henk Jonker, Wim Zilver Rupe en Maria Austria. In 1950 was Particam Pictures Fotografie gevestigd aan de Willemsparkweg 120 en aan Amsteld. 7 A. Klein.
Ze fotografeerden verschillende aspecten van naoorlogs Nederland: wederopbouw, werk, maar ook cultuur. Over uiteenlopende onderwerpen maakten de Particam fotografen documentaire reportages die zij aan kranten en tijdschriften aanboden. In 1953 trouwden Maria Austria en Henk Jonker en nadat Wim Zilver Rupe en Aart Klein zich uit het fotografencollectief hadden teruggetrokken, zetten zij Particam vanaf 1956 samen voort. Na haar scheiding in 1963 bleef Maria Austria alleen actief onder de naam Particam.
Het is niet bekend, wie van de fotografen de foto van het interieur van het autopostkantoor heeft gemaakt. Een kaart met het Prinselijk gezin met de familie Churchill op Soestdijk Zondag 12 mei 1946 is van Particam - Aart Klein. Uitgever was Rembrandt, Amsterdam.
 
Lodewijk van Duuren

Een ansichtkaart van de Markt in Middelburg, uitgegeven door SPARO (Spanjersberg Rotterdam)  en gedrukt door VADA druk in Wageningen vermeld helaas niet de fotograaf. Toch kon de naam van de fotograaf wel achterhaald worden. In 1945 gaf De Spaarnestad in Haarlem het fotoboek Nederland in beeld - Pictorial Holland uit. In dit fotoboek is de foto van de ansichtkaart afgedrukt. In het boek is de naam van de fotograaf ook niet te vinden, maar in de catalogus van de Koninklijk Bibliotheek staat Frans Bosen als auteur en de pagina over Frans Bosen in Wikipedia bevestigt dat Frans Bosen de fotograaf van de foto’s is.
Biografie
Franciscus Wilhelmus Josephus (Frans) Bosen, (Amsterdam, 27 januari 1891 - Haarlem, 29 november 1949) was een Nederlands graficus,  reclameontwerper, fotograaf , tekenaar en linosnijder.
Frans Bosen begon zijn loopbaan als leerling letterzetter, maar bezocht de Amsterdamse Rijksschool voor Kunstnijverheid, en volgde lessen aan de Rijksacademie van Beeldende Kunsten, omdat hij tekenaar wilde worden. In het begin van de jaren twintig ging Bosen werken bij de Amsterdamse drukkerij De Brakke Grond. Als een van de eersten in Nederland maakte hij ontwerpen voor filmaffiches Bosen maakte  echter ook ander reclamedrukwerk. Begin mei 1933 verhuisde Frans Bosen van Amsterdam naar Haarlem, waar hij in dienst kwam bij drukkerij De Spaarnestad. Bij de De Spaarnestad werkte Bosen aan diverse opdrachten. Tot aan zijn dood in 1949 bleef hij bij de Haarlemse drukkerij in dienst.
 
Zoek de vijf verschillen
De afbeelding in het fotoboek is niet gelijk aan de afbeelding op de ansichtkaart. Er zijn vijf verschillen.

• Het opvallendst is de kleur van de prentbriefkaart. Waarschijnlijk betreft het hier een ingekleurde foto.
• De uitsneden zijn verschillend: bij foto in het boek ontbreekt een deel van de bovenzijde, bij de kaart is links en rechts iets afgesneden.
• De foto in het boek iets groter afgedrukt dan op de kaart. Vergelijk de vrouw voor de kraam.
• De prijzen op de bordjes zijn  op de kaart goed leesbaar, zoals 6 ct Pond 10 ct Kilo op een van de bordjes. Op de foto zijn de prijzen niet of slecht leesbaar. Is de foto van de kaart wellicht bewerkt?
• Tot slot het zonnescherm van de winkel achter de kraam is oranje gestreept op de kaart, maar op de andere foto staat de tekst CARTES (groot) en op de rand CARTES-POSTALES. Het is het pand van de boekhandel F.B. den Boer op de hoek van de Lange Delft en de Markt in Middelburg.

 
Datering
Hoe oud de foto is, is niet bekend, maar in ieder geval ouder dan 1946. Er zijn verscheidene foto’s in het boek ouder dan 1945, omdat ze de vooroorlogse situatie weergeven. Misschien was dat ook het geval met de foto van de Middelburgse marktkraam.  In het postzegelvakje staat als prijs 12 ½ Ct, met potlood geschreven.  De laatste halve cent is geslagen in 1940 en in omloop geweest tot 1948.  Dus blijft de datering 1945 of ouder.
 
Nog meer?
Zijn er wellicht meer vergelijkbare kaarten  door Spanjersberg uitgegeven. Ik heb ze niet kunnen vinden. Of zijn er nog meer foto’s van Frans Bosen op kaart verschenen?

Uit ’t Kleine Krantsje van 12 juni 1976 pag. 11
“Vandaag in de rubriek van het Gezellige Uitgaan een bijna negentig jaar oude foto van de Kleine Bontekoe, de enige uitspanning aan de rand van de stad, die nu nog altijd bestaat, al is er dan nu geen “buitentuin” meer, zoals de speeltuin blijkens het luifelopschrift op deze plaats weleer werd genoemd. In 1886 vestigde Jochem Smeding zich in de Kleine Bontekoe en die zien we hier op de foto met zijn vrouw Maria Rudolphus en de beide kinderen Eduard Martinus en Rinse met de bokkenwagen. Lang heeft Jochem Smeding er helaas niet de scepter mogen zwaaien: het was in december 1891, dat hij overleed. De weduwe hertrouwde omstreeks 1894 met Jacobus Martinus Haasdijk en die heeft De Kleine Bontekoe toen nog jaren geëxploiteerd – op prentbriefkaarten uit de jaren na de eeuwwisseling staat de naam Haasdijk wel afgedrukt. Deze foto van de Kleine Bontekoe is niet aan de voorkant, maar aan de zijkant gemaakt, dat wil zeggen de zuidkant, die op de stad uitkijkt. “
Het betreft hier Café „De Kleine Bontekoe” met ruime Wandel- en Speeltuin ongeveer 10 minuten gaans van Leeuwarden. Het “omstreeks 1894” in het artikel is volgens de huwelijksacte 22 Juli 1893. Op die dag trouwde Jacobus Martinus Haasdijk, 28 jaar, geboren te Oldeboorn, van beroep huisschilder met Maria Rudolphus, 38 jaar, geboren te Noordwolde, van beroep koffiehuishoudster.

Prentbriefkaarten
Er zijn inderdaad kaarten bekend, waarbij onder de tekst Speeltuin „De Kleine Bontekoe” de naam J.M. Haasdijk is afgedrukt. Echter er is later een zwarte balk over de naam gedrukt en eronder staat de naam P. Oele. Op 15 februari 1917 verkoopt Jacobus Martinus Haasdijk wonende te Leeuwarden volgens een notariële akte het café "de Kleine Bontekoe" met schuur aan de Stienserweg nr. 31 in Leeuwarden voor een koopsom van fl. 14.000 aan de koper Pieter Oele wonende te Rijperkerk.
Datzelfde jaar trouwt op 7 april Pieter Oele, geboren op 16 maart 1888 te Wolfaartsdijk (Zeeland) met Froukje Slagman. Als beroep staat vermeld kellner; in een andere akte is zijn beroep koffiehuisbed.(iende). Op 26 februari 1917 was hij vertrokken uit Wolfaartsdijk naar Leeuwarden en trekt in bij Lucas Bunt Rijperkerk 35.

Pieter Oele zal zelf ook nog kaarten uitgegeven. Op de adreszijde staat Uitgave P. Oele Restaurateur. Je kon er blijkbaar ook slapen, want in de geschreven tekst staat: “We zitten al zalig buiten achter het aan o.z. café. We hebben hier n.l. gemaft vannacht die vier ramen boven was onze kamer”.
Na Pieter Oele wordt Hans Huizinga de eigenaar. Het café bestaat echter niet meer, want het is afgebrand in 2003 afgebrand.
 
Uitgeverslijst VDP
In de uitgeverslijst van de VDP staat in de laatste rubriek 00 Onbekende Regio de uitgever Speeltuin Kl. Bontekoe. Dit is zeer waarschijnlijk de uitgever van de hierboven getoonde kaart uit Leeuwarden. Onder de rubriek 04 Noord-Friesland, staat wel P. Oele uit Leeuwarden als uitgever vermeld.

Download de PDF

Verscheping voormalige krijgsgevangenen WO I, vanuit Rotterdam.

Een kaart met op de beeldzijde een postzegel is vaak een kaart van en naar een verzamelaar, maar niet in dit geval niet. Hoewel de postzegel niet is afgestempeld, is de kaart wel verstuurd vanuit Rotterdam naar Nouzerines (dep. Creuse) in Frankrijk.  Het paarse stempel op de adreszijde geeft aan dat de afzender een soldaat is. Le Vaguemestre Hopital Mixte in Le Havre is de tekst op het stempel. Dit is een stempel van de briefbesteller in dienst van het leger.  De Franse omschrijving van vaguemestre is : Sous-officier, chargé du service postal d’une unité. Blijkbaar is er in deze situatie geen sprake van portvrijdom, want de kaart is gefrankeerd.  Hopital Mixte in Le Havre  is een ziekenhuis gelegen aan de 55 Rue Gustave Flaubert met 550 bedden, dat gedurende de hele oorlog in bedrijf was. De afzender geeft als adres: aan boord van de Nirvana 30 november. Was dit wellicht een schip dat als hospitaalschip dienst deed en als thuishaven Le Havre had? Op het Franse aankomststempel met streepjesrand staat: NO[UZERINES] CREUSE 5 – 12 [?] 18.  De kaart heeft er dus vijf dagen over gedaan, om op plaats van bestemming aan te komen.
De tekst op de kaart (met potlood geschreven) geeft nog meer informatie over de aard van de brief.

Adresdeel:
Mademoiselle
Alice Auclair
a Nouzerines
Creuse

Correspondentiedeel :
A bord du Nirvana Le 30 Novembre
Chere cousine
Parti de Friedrichsfeld
depuis lundi matin je
me suis encore qu’ a Rotterdam
mais malgré la lenteur du
rapatriment Je ne m’ impatiente
pas trop puisque nous
en sommes à la dernière
étape qui nous separes
encore du retour definitif.
Baisers à tous
                                G. Alef…. [?]

De conclusie is dat de soldaat vanuit krijsgevangenschap in Duitsland, onderweg is naar huis, omdat op 11 november 1918 de Eerste Wereldoorlog eindigde in een wapenstilstand. Hij is vanuit Friedrichsfeld naar Rotterdam gereisd en wacht nu op zijn repatriering. Hij is dinsdag in Rotterdam gearriveerd en schrijft zijn kaart op zaterdag. Friedrichsfeld is een plaats bij Wesel. Het was een oefenplaats voor Pruisische soldaten (Truppenlager Friedrichsfeld), maar in de Eerste Wereldoorlog werd Friedrichsfeld een groot krijgsggevangenenkamp.
Omstreeks 27 november 1918 ligt in de haven van Rotterdam het schip Nirvana, met 1200 ton levensmiddelen aan boord voor de Engelse en Franse krijsgevangenen, die vanuit Rotterdam gerepatrieerd worden. Hoogstwaarschijnlijk is dit het schip dat in de tekst van de kaart is genoemd. Het artikel in het Rotterdamsch Nieuwsblad van 27 november 1918 geeft een beeld van de organisatie van de verscheping van de krijsgevangenen op weg naar huis.
 
Artikel Rotterdamsch Nieuwsblad 27 November 1918.
Vervoer van Engelsche en Fransche krijgsgevangenen.
Gelijk bekend, is Rotterdam aangewezen ais verschepingshaven van de te repatrieeren Engelsche en Fransche krijgsgevangenen, die tengevolge van de voorwaarden van den wapenstilstand vrijgelaten worden. Aangaande het vervoer vernamen wij 't volgende: 17 November kwamen hier ter stede twee Engelsche marine-officieren, de heeren Newman en Henderson. die met eenige onderofficieren de leiding der verscheping hier in handen zouden nemen. De N.V. Furness’ Scheepvaart- en Agentuur-Maatschappij werd aangewezen als cargadoor, terwijl de loodsen dier firma aan de Lekhaven, benevens de loodsen der firma Hudig en Veder en die van de Kon. Holl. Lloyd voor de militairen en wat daar bij behoort werden ingericht. Het Repatriation staffcomittee vestigde zich ten kantore der firma Furness, evenals het Naval Transport office.
Successievelijk kwamen hier de „Arbroath", (vervoerde reeds 1800 man), de „Willochra" (1950 man), de „Archangel" (2140 man), de „Porto" (4350 man), de „Huntsgreen" (2500 man), de „Stockport" (1900 man), de „Lutterworth” (500 man). Wanneer men bedenkt, dat vermoedelijk een 150.000 Engelschen, soldaten en burgers, over Rotterdam vervoerd moeten worden. laat het zich duidelijk begrijpen. welke enorme voorraaden kleederen. schoeisel en niet te vergaten voedsel voor deze mannen noodig zijn. Ook hiervoor wordt op uitstekende wijze gezorgd: met de „Muntsgreen” kwamen reeds 700 ton en met de „Nirvana" 1200 ton levensmiddelen mede, terwijl de andere genoemde schepen op hun reis naar hier de verschillende benoodigheden om de krijgsgevangenen, die er vaak schunnig uitzien, weder aan te kleeden, medebrengen. Voor de e.v. gewonde kriigsgevangenen komen hier hospitaalschepen. o.a. nam de „Guildford Castle" reeds een aantal mede. Verschillende andere hospitaalschepen zullen nog volgen.
Wat de „verzending'" der Fransche krijgsgevangenen aangaat, daarvoor heeft de Fransche regeering de beschikking over een aantal schepen van verschillende nationaliteit. die van hier af van Vlissingen uit de krijgsgevangenen naar hun vaderland terug brengen.
 
Aankomst en vertrek Nirvana
Het Schip Nirvana van N.V. Furness uit Southhampton kwam op 22 november 1918 in de Lekhaven in Rotterdam aan met ballast samen met het schip de Huntsgreen. Op 30 november 1918 om 2.30 nm vertrok de Nirvana naar Hull. Een dag later vertrok de Arbroath eveneens naar Hull. Het zijn dus Engelse schepen die in bovenstaand artikel zijn genoemd. Is de krijsgevangene die de kaart schreef via Hull thuisgekomen?
 
Zwarte balk adreszijde
Een ander kenmerk van deze kaart is de zwarte balk geheel links op de adreszijde. Onder deze balk staat, zoals blijkt uit een andere kaart zonder deze balk, Kunstchromo No. 780  J. H. Schaefer, Amsterdam. In de onderbreking van de bals is nog in het groen de “e” van Amsterdam te zien. Een logische verklaring van deze gedrukte zwarte balk ligt niet voor handen. Een maatregel van de censuur lijkt hier zeer onwaarschijnlijk.

Download de PDF.

Meubelfabriek “Nederland” van J.A. Huizinga

Permante tentoonstelling van ameublementen.
Men schrijft ons uit Groningen:
De Nederlandsche kunstnijverheid bloeit weer op. Er is in het jonge Nederland weder durf om een groot werk aan te pakken. Reeds jaren geleden was de meubelfabriek «Nederland” de eerste fabriek in het Noorden des lands. Zij is thans nog zeer uitgebreid. De heer J. A. Huizinga heeft perceelen aangekocht en daarop een nieuw gedeelte aan zijn magazijnen en de fabriek verbonden. Dit nieuwe gedeelte nu is ingericht als modelhuis. Wie onder de poort doorgaat, waarboven het opschrift: Eigen haard is goud waard, komt een zaal binnen, die in 30 kamers verdeeld is. Hierin vindt men een keur, maar ook een groote keuze ameublementen, elck wat wils. Hier vindt men kamers, geheel naar modernen stijl gemeubileerd; andere zalen en kamers prijken weer met oud-Hollandsche ameublementen; in nog andere treft men ameublementen stijl Lodewijk XV en Lodewijk XVI. Bovendien is er een keur van Oostersche tapijten. Er is alzoo een modelhuis ingericht, dat met de beste in ons land kan wedijveren. De bedoeling van den heer Huizinga is om eene permanente tentoonstelling te houden, voor ieder vrij toegankelijk.
Bron: De Standaard 9 Januari 1905.
 
Serie zonder witte rand
De in het artikel genoemde meubelfabriek “Nederland” van J.A. Huizinga heeft twee series kaarten uitgegeven van enkele van zijn toonzalen en twee stadsgezichten van Groningen. Op de beeldzijde van de eerste serie staat de tekst: MEUBELFABRIEK „NEDERLAND” J.A. HUIZINGA, GRONINGEN. J.A. Huizinga is Jacobus Abraham Huizinga (1861-1937). De adreszijde van de kaart is gedeeld en heeft boven de deelstreep de postale tekst: BRIEFKAART Postkarte – Carte Postale – Postcard. De Beeldbank Groningen dateert de serie in de periode 1925-1935. Het vroegste poststempel op verzonden kaarten is echter 25 januari 1911 op een mapje van de kaarten en 25 oktober 1912 op een kaart. Datering dus omstreeks 1910. Bij de kaarten hoort een mapje (envelop) met op de sluitklep de tekst: “Meubelfabriek NEDERLAND J.A. Huizinga-Groningen. Franco-toezending. Telefoon 118.”. Er zijn 11 kaarten uit deze serie bekend. Hieronder zijn deze afgebeeld en voorzien van “werktitels”, want op de kaarten zelf ontbreekt een dergelijke tekst.
 
Serie met witte rand
De tweede serie met witte rand op de beeldzijde is duidelijker moderner qua vormgeving dan de serie zonder witte rand. Datering van 1930 of later, want de firma is in 1930 omgezet in een Naamlooze Vennootschap. Er is echter maar één kaart uit deze serie bekend, zodat wellicht niet van een serie gesproken kan worden. Deze kaart heeft op de witte rand wel een titel: OUD ENGELSCHE EETKAMER. Op de adreszijde staat de naam van de fabrikant en het adres: J.A. Huizinga n.v. Groningen, Westersingel 2-4 in Groningen.

Download de PDF (met alle kaarten)

Bronnen

• Fred Ootjers & Miriam Mooi, 2015. Jacobus Abraham Huizinga: meubelfabrikant alhier, Veenkoloniale Volksalmanak. In: Meubelfabriek ,,NEDERLAND'' J.A.HUIZINGA Westersingel – Groningen. https://meubelfabriekhuizinganederland.nl/
• W.J. Dingemans, 1908. Groningen 12 etsen. Uitgave Scholtens & Zoon.
• Beeldbank Groningen. https://www.beeldbankgroningen.nl//. Uit de collectie van Groninger Archieven [serie zonder witte rand].
• Collectie Groningen. Stichting Huizinga Meubel Nederland.  https://collectiegroningen.nl/bladeren/instelling/Stichting%20Huizinga%20Meubel%20Nederland/ [serie met witte rand].

Dit keer geen serie van bij elkaar horende autokaarten, maar slechts eentje, en dan ook nog een behoorlijk oude kaart met een verhaal er bij dat ook zomaar minder positief zou kunnen uitpakken, alhoewel vele mensen met mij hopen dat dit niet het geval zal zijn.
Ik spreek over een reclamekaart uit Rusland en dan voor het automerk KIM. Het model heet KIM 10 en stamt uit de jaren 1940-1941. Het ontwerp van dit model is gebaseerd op de Britse Ford Prefect E93A, maar het model werd - zoals het in de communistische jaren gebeurde op aanwijzing van het centraal economisch comité - aangepast richting de Opel Kadett K38, nota bene een favoriet model van Josef Stalin in hoogst eigen persoon.
Het was een tweedeurs model  met een rijhoogte van 185 mm (belangrijk vanwege de slechte wegen in die tijd), zonder de treeplanken van het prototype die moesten verdwijnen evenals de losse koplampunits terwijl in het dak een leren inlegpaneel werd geplaatst.
De motor was een 4 cilinder 4-takt van 1170 cc met 3 versnellingen. Het spijltje in de voorruit was toen nog heel normaal, omdat het proces om gebogen ruiten te produceren nog niet was ingeburgerd, dat was pas in de eerste helft van de 50er jaren het geval.

Interessant is het te weten dat geen enkele versie van de KIM-10 ooit officieel aan het gewone publiek is verkocht. Er werden 64 auto's als prijs (met een waarde van 7.000 Roebel) toegekend in de 15e trekking van de OSOAVIAKhIM loterij. De meeste KIM's zijn in de 2e Wereldoorlog tussen 1941-1945 in actieve dienst verloren gegaan. En slechts enkele modellen hebben het overleefd en staan tot op de dag van vandaag tentoongesteld in diverse museums.

Maar waarom was ik nu zo somber gestemd aan het begin van dit verhaal, welnu, dat heeft natuurlijk alles te maken met de situatie in de Oekraine welk land inmiddels door Russische soldaten omsingeld is en waar men denkt dat een invasie op beginnen staat. Het is te hopen dat men toch een diplomatieke oplossing kan vinden en dat de partijen het niet op een oorlog laten aankomen.

Bron: https://en.wikipedia.org/wiki/KIM-10

Wonderland Eindhoven

De Stichting Eindhovens Vakantiecomité organiseerde van 1957 tot 1977 “Wonderland voor jonge mensen” in de Jubileumhal van het Philips Ontspanning Centrum in Eindhoven (op de kaart Philips’ Jubileumhal) voor kinderen in de leeftijd van 3 tot 13 jaar. De stichting had tot doel het bevorderen van een goede besteding van de vakantie voor volwassenen en kinderen. Het organiseren van Wonderland vormde de belangrijkste activiteit. Vier weken lang in de maanden juli en augustus werd van 9.00 tot 18.00 uur onbeperkt toegang verstrekt tot alle mogelijke activiteiten. Dat onbeperkt toegang zal zeker niet in alle jaren van toepassing zijn geweest, want het toegangskaartje voor Wonderland in 1960 heeft een prijs van f. 0.75 en ziet er uit als een strippenkaart. In 1977 besloot de gemeente te stoppen met de subsidiering van Wonderland, waarmee een einde kwam aan deze vakantie-activiteit. Rotterdam kende ook een dergelijke activiteit: Jeugdland in de Energiehal.

Wat was er zoal in Wonderland Eindhoven te doen:

• Modelspoorbaan
• DAF junior racebaan
• Babykleding maken
• Postbode spelen
• Bouwen met echte bakstenen
• Rijles in een stilstaande lesauto
• Moedertje spelen
• Boodschappen doen
• Botsautootjes
• Mini-dierentuin
• Pannenkoeken bakken etc. (zie ook de activiteiten op de twee kaarten)

 
Kaarten en stempels
Ter gelegenheid van Wonderland zijn er prentbriefkaarten verschenen en de post die in Wonderland is gepost kreeg een speciaal stempel. Er zijn uit vijf jaren dergelijke stempels bekend en in drie jaren zijn er ook kaarten verschenen. De kaart van 1957 heeft op de beeldzijde vier beeldjes met activiteiten staan. Het stempel en de kaart vermelden: “van 20 juli t/m 17 augustus 1957”. De kaart van 1958 laat acht activiteiten zien. De kaart vermeldt: “van 26 juli t/m 23 augustus 1958”, maar het stempel vermeldt: “van 26 juli t/m 30 augustus 1958”. Blijkbaar is de activiteit nog een week verlengd. In het jaar 1960 is er wel een kaart verschenen, maar er is geen speciaal stempel door de PTT uitgereikt. De beeldzijde van de kaart is hetzelfde, maar op de adreszijde is de tekst van 26 juli t/m 23 augustus 1958 met een zwarte balk overdrukt en daaronder is de tekst gedrukt: “van 30 juli t/m 27 augustus 1960. De kaart van 1967 is (nog) niet bekend.

Drukkerij Erhardt
Beide kaarten van Wonderland zijn gedrukt door Erhardt in Eindhoven. Deze drukkerij is opgericht in 1940 door Theo Erhardt. De drukkerij was gevestigd aan de Leenderweg 71, de huidige vestigingsplaats is Ekkersrijt in Son. In de jaren zestig van de vorige eeuw was er ook een kantoorboekhandel van Erhardt op hetzelfde adres in Eindhoven. Deze kantoorboekhandel heeft enkele kaarten uitgegeven. Het betrof een serie van zes of meer kaarten in 1962, geleverd door Jospé in Arnhem.

Download de PDF
 
Lodewijk van Duuren

Tentoonstelling Levende Meesters, Amsterdam Stedelijk Museum 1912
 
Lodewijk van Duuren
 
Sommige delen van mijn verzameling groeien zeer langzaam. Zo ook de kaarten van de tentoonstelling in het Stedelijk Museum in 1912, waarvan er tot nu toe maar 15 bekend zijn. Ze zijn niet duur en niet in kleine oplagen gedrukt. Er is echter weinig vraag naar deze kaarten, waardoor er ook weinig wordt aangeboden.
 
Tentoonstellingsreeks
“Tentoonstelling van Levende Meesters” is de naam van een reeks tentoonstellingen met werken van hedendaagse kunstenaars, die tussen 1808 en 1917 min of meer jaarlijks in een aantal grote steden in Nederland zijn gehouden. In 1840 zijn voor het eerst buitenlandse kunstenaars vertegenwoordigd op de tentoonstellingen. Vanaf 1817 zijn de “Levende Meesters” afwisselend in Den Haag en Amsterdam gehouden en vanaf 1832 kwam daar ook Rotterdam bij. In 1862 is besloten om per jaar steeds één van de steden te kiezen. Deze reeks tentoonstellingen stond sindsdien bekend onder de naam de ‘Driejaarlijksche’. In 1893 kreeg Arnhem dezelfde status als Amsterdam, Rotterdam en Den Haag en sprak men van de ‘Vierjaarlijksche’. In 1917 werd in Rotterdam de laatste ‘Vierjaarlijksche’ gehouden en daarmee kwam een einde aan deze tentoonstellingen van Levende Meesters.
Vanaf 1895 zijn in 1899, 1903, 1907 en 1912 zijn in het Stedelijk Museum in Amsterdam deze “Vierjaarlijksche” tentoonstellingen te zien geweest. Van slechts één tentoonstelling uit deze reeks zijn prentbriefkaarten bekend.
 
Tentoonstelling Stedelijk Museum Amsterdam 1912
De tentoonstelling van Levende Meesters die eigenlijk in 1911 in Amsterdam had moeten plaatsvinden, is een jaar later in 1912 gerealiseerd. In totaal waren 1539 kunstwerken verdeeld in zes categorieën op de tentoonstelling te zien: schilderkunst, beeldhouwkunst, prenten & teekeningen en aquarellen & pastels. Alleen van de twee eerste categorieën zijn afbeeldingen van catalogus en kaarten bekend. Er namen inclusief Nederland, kunstenaars uit 18 landen aan de tentoonstelling deel.
 
Prentbriefkaarten
Van deze reeks tentoonstellingen zijn mij alleen prentbriefkaarten bekend van de tentoonstelling in het Stedelijk in Amsterdam in 1912. Op de kaart van Emma Ciardi staat op de adreszijde geschreven: “Vierjaarlijksche 5 Juni 1912”.
Totaal zijn 100 foto’s van kunstwerken in de catalogus van 1912 opgenomen. Alle kunstwerken die bekend zijn van prentbriefkaarten, zijn ook afgebeeld in de catalogus. Waarschijnlijk zijn dezelfde foto’s zowel gebruikt voor catalogus en kaarten. Het is onbekend hoeveel kaarten de serie omvat, een aantal van 100 lijkt mij commercieel gezien niet zo aantrekkelijk. De kaart zelf geeft weinig of geen informatie over drukker of tentoonstelling. Op de beeldzijde staat op de onderste witte rand de naam van de kunstenaar en de titel in het Nederlands en het Frans. Er was eveneens een Nederlandstalige en een Franstalige catalogus. Op een geschikte plaats op de foto of op de rand staat de afkorting EXP. INT. MUN. AMSTERDAM 1912. Het is onbekend welke drukker de kaarten heeft gedrukt. De catalogus is mogelijk gedrukt door Van Leer in Amsterdam, want van deze drukker staat een advertentie achter in de catalogus. Mogelijk heeft Van Leer ook deze kaarten gedrukt, want er zijn meer tentoonstellings- en museumkaarten die door Van Leer gedrukt zijn.

Antonio Fusetti
In de catalogus van de tentoonstelling staat onder No. 572: Prof. Ant. Piatti Milaan, 7 Via Annunciata, Spiegel der liefde. In bovenstaande serie is dit kunstwerk (voor zover bekend) niet opgenomen. In een grote serie kaarten met schilderijen van eigentijdse kunstenaars uitgegeven door Antonio Fusetti in Milaan is het kunstwerk Spiegel der liefde wel opgenomen, onder de titels Specchio d’amore en Le miroir d’amour (nr. kaart 718).  De prijs van het kunstwerk bedroeg fl. 7000,-. Aan de bovenzijde van de kaart staat: Esposizione Internazionale di Amsterdam 1912. Er zijn meer kaarten in deze serie, waar de naam van een tentoonstelling boven staat. Zoals Esposizione Mondiale di Buenos Aires 1910 bij het kunstwerk Malia van Antonio Piatti (nr. kaart 847).
Onder de afbeelding van het kunstwerk staat “Fotocalcografia Fusetti”. Antonio Fusetti, chalcograaf, stichtte zijn Calcografico-fabriek in 1862 in Milaan aan de Via Pasquirolo 8. De activiteit ging van de drukkerij ging tientallen jaren door totdat het halverwege de 19e eeuw werd overgenomen door de drukker Luigi de Tullio.

Download de PDF

Bronnen

• Stedelijke Internationale Tentoonstelling van Kunstwerken van Levende Meesters. Catalogus. Amsterdam, Stedelijk Museum. MCMXII. [omslag: Amsterdam Catalogus Internationale Tentoonstelling van Hedendaagsche Kunst, Stedelijk Museum 13 April – Juli 1912].
• Exposition Internationale Municipale des Ouvrages des Artistes Vivants. Catalogue. Amsterdam, Musée Municipal. MCMXII.
• Wikipedia, 2020. Tentoonstelling van Levende Meesters. https://nl.wikipedia.org/wiki/Tentoonstelling_van_Levende_Meesters
• Roman Koot & Jeroen Kapelle, z.j. Catalogi Levende Meesters gedigitaliseerd. https://rkddb.rkd.nl/rkddb/digital_book/202003113.pdf
• Jan Veth, 1912. De schilderkunst op de Amsterdamsche Vierjaarlijksche. De Gids jrg.76: 554-560.

 

Fotograaf Jos. Zandvoort, Baarn.
 
Johannes (Jos) Zandvoort is geboren omstreeks 18 april 1901 in Gouda, zoon van Hendrik Zandvoort en Aaltje Keij. Jos is overleden na 13 april 1972. Zijn beroep is fotograaf. Jos trouwde op 31 maart 1926 in Baarn met Alida Boelens, 26 jaar oud. Er is een “Foto Zandvoort” bekend aan de  Amalialaan 2 3743 KG in Baarn. Mogelijk is dit de fotozaak van Jos Zandvoort of van een van zijn opvolgers.
Als fotograaf in Baarn, had hij waarschijnlijk de gelegenheid om foto’s van het Koninklijk gezin te maken. In het Parool van 17 februari 1954 staat een foto van hem van Prinses Marijke, een dag voor haar zevende verjaardag.  A.G. Schoonderbeek is de uitgever van het boek “Het witte huis in het Groen” over Soestdijk. De platen waren van Jaap Doeser, M.C. Meijboom en Jos. Zandvoort.
Het behoort niet tot de bekende fotografen van Baarn, want in “Baarnse fotografen van weleer “ worden wel Adriaan Boer, Adriaan Gerard van Agtmaal, Johannes Hendrikus Coerdes en Dirk van der List genoemd, maar niet Jos Zandvoort.  Van hem zijn drie kaarten met zijn foto’s bekend, alle driei van Prinses Marijke. Alle drie uitgegeven door Fodru in Gouda, waarvan twee voor de Stichting Het Vierde Prinsenkind.
 
Het Vierde prinsenkind
Vier dagen voor haar geboorte op 18 februari 1947 kwam een aantal vooraanstaande figuren bij elkaar met het doel maatregelen te nemen om iets meer vreugde te brengen in het leven van kinderen waarvan de vader of verzorger door oorlogsgeweld om het leven was gekomen. Besloten is een comité op te richten voor het rayon van het Districtsbureau Verzorging Oorlogsslachtoffers te Dordrecht om drie maal per jaar aan deze kinderen een presentje te overhandigen ter waarde van vijf gulden.  Één dag na de geboorte van het vierde prinsenkind  is aan de daarvoor in aanmerking komende kinderen een cadeautje gegeven. De positieve reacties deden twee leden van het comité besluiten de eenmalige actie een meer blijvend karakter te geven. Zo ontstond een landelijke stichting waaronder onder meer vakantie-uitzendingen en kinderkampen werden georganiseerd. De stichting Het Vierde Prinsenkind is opgericht in Dordrecht op 24 april 1947. De stichting is vernoemd naar Prinses Marijke of Christina der Nederlanden. De stichting Het Vierde Prinsenkind is in 1977 opgeheven.
 
Kaarten
Er zijn tien of meer kaarten uitgegeven met foto’s van Prinses Marijke waarop in het postzegelvakje is gedrukt: Hartelijk dank voor Uw medewerking. Om het postzegelvak staat: Stichting Het Vierde Prinsenkind Dordrecht. De kleur van de drukinkt is oranje. Waarschijnlijk was de opbrengst van de kaarten geheel of gedeeltelijk voor dit fonds. Onder de deelstreep staat de uitgever Fodru uit Gouda. Als de deelstreep de tekst:  Foto Jos. Zandvoort, Baarn. Copyright Regeringsvoorlichtingsdienst. Linksboven staat de titel: Paleis Soestdijk, Prinses Marijke en rechtsonder Nadrukverboden. Andere kaarten uit deze serie zijn van andere fotografen of fotobureau’s: Paul Huf Jr., Amsterdam, M.C. Meijboom, Willy Schurman, Amsterdam, Nationaal Fotopersbureau, Anefo  en United Photo’s in Haarlem.
Van een paar kaarten is de datering bekend: maart en juli 1951 en mei 1954. Twee kaarten hebben een andere uitgever en een iets afwijkende adreszijde. De kaarten zijn van uitgever Van Leer in Amsterdam samen met Comp. De Branding, De Bilt E 109 en G 114.
 
Bronnen

• G. Hemstede Utrecht, 2012. Het Vierde Prinsenkind. Utrechts Archief.
• Eric van der Ent, 2015. Baarnse fotografen van weleer. https://groenegraf.blogspot.com/2015/03/baarnse-fotografen-van-weleer.html

Rechtszaak van E.A. Schwerdtfeger tegen Hart Publishing Company
 
Van een rechtszaak is sprake als twee of meer partijen een geschil met elkaar hebben en dit geschil door de eiser aan een rechtbank aanhangig is gemaakt; de andere partij is de gedaagde of verweerder. Dit artikel is een samenvatting van de rechtszaak van E.A. Schwerdtfeger versus Hart Publishing Company Ld. met betrekking tot het merk van beide uitgevers op hun prentbriefkaarten.
De rechtszitting vond plaats in het Hooggerechtshof in Londen, afdeling civiele zaken op 16 en 19 februari 1912. Op 10 maart 1911 heeft E. A. Schwerdtfeger & Co. een vordering [1] ingesteld tegen de gedaagde Hart Publishing Company Ld., waarbij hij een rechterlijk verbod eist. De eiser acht het handelsmerk van de Hart Publishing Company een inbreuk op het handelsmerk van E.A. Schwerdtfeger en voert aan dat mensen worden misleid door het merk van de gedaagde.
 
Genoemde personen in het verslag

• De rechter Parker
• De eiser E.A. Schwerdtfeger
• De gedaagde Hart Publishing Company Ltd.
• K.C. Walter [2] van het advocatenkantoor Hulbert, Crowe, and Hulbert , namens de eiser.
• Colefax van het advocatenkantoor Cruesmann and Rouse, namens de verdediging.
• Karl Giesen, de directeur van de Londense tak van E.A. Schwerdtfeger
• Herbert Jones, handelsreiziger in de groothandel van prentbriefkaarten, eerste getuige van de eiser.
• P. Adams, een groothandelaar van kantoor- en schrijfbehoeften in Birmingham, handelt al 10 jaar in prentbriefkaarten, tweede getuige.
• W. Giesen, Londense manager van de firma Paul Süss uit Dresden, derde getuige.
• William Bennet [3], directeur van Bennet and Starling Ltd., kleinhandel in schrijf- en kantoorbehoeften in Enfield, handelt in prentbriefkaarten sedert 15 jaar, vierde getuige.
• Charles Heath, een uitgever van prentbriefkaarten en schone kunsten, hij zag de kaarten van de gedaagde in Paternoster Row in Londen, vijfde getuige.
• Edward Haenel, directeur van de Hart Publishing Company en van de Rotary Photographic Company.
• Victor Rogers, inkoper in de prentbriefkaartenhandel, eerste getuige van de verdediging.
• Harry George Butler, manager van de Regent Publishing Company Ld., tweede getuige.
• Walter George Pollard, groothandelaar en handelaar van prentbriefkaarten, derde getuige.
• Charles Price stelt dat hij al vele jaren is verbonden met de boek- en kantoorboekhandel en handelt in prentbriefkaarten en deze in grote aantallen aan het publiek heeft verkocht, vierde getuige.
• James Barnes, groothandelaar in prentbriefkaarten. Vijf getuigde.
• Mr. Hartmann,[4] vroeger betrokken in de handel in prentbriefkaarten van de Hart Publishing Company. Is dit Frederick Hartmann uit Londen met wie Trenkler Co. uit Leipzig samenwerkte?

 
Merken
Het merk van beide uitgevers is uitvoerig beschreven in het verslag van de rechtbank omdat alles daarom draait. Het merk van Hart Publishing Company was een hart, met daarin klein gedrukt een letter en een nummer. Het nummer is het nummer van de foto, waaronder die bij de uitgever bekend is, en de letter indiceert de serie waartoe de foto behoort. Op de adreszijde staat tussen “Hart” en “Publishing” ook een hart afgebeeld.
Het ontwerp van het hart van het merk van de eiser was verschillend daarvan, namelijk veel breder dan hoog, terwijl het hart van de gedaagde de gebruikelijke vorm van een hart had. In het hart staan de letters EAS, een afkorting van E.A. Schwerdtfeger. In een van de Engelse advertenties van E.A. Schwerdtfeger waren de letters " E.A.S." een afkorting van "Excellent Achieved Success."
Het verslag maakt ook melding van de registratie van het handelsmerk van E. A. Schwerdtfeger & Co. met een afbeelding van het merk. Het merk is geregistreerd op 6 december 1909 onder No. 318,896 in klasse 38 met betrekking tot prentbriefkaarten.
In het verslag van de rechtszaak is elfmaal maal sprake van passing-off, ook als er geen merk of merken geregistreerd zijn. De eiser beschuldigt de tegenpartij dat deze zijn goederen voorstelt als goederen verkocht door de eiser. Volgens het Engelse recht heeft niemand het recht zijn goederen door te laten gaan (passing-off) als die van een ander, zelfs als er geen sprake is van het gebruik van een (geregistreerd) merk.
 
Getuigen
De getuigen zijn vooral opgeroepen om zich uit te spreken over de gelijkenis dan wel de verschillen tussen beide merken. Beide partijen hebben vijf getuigen laten oproepen. Alle getuigen hebben iets te maken met de uitgifte of handel inprentbriefkaarten. De getuigen van de eiser benadrukten vooral de overeenkomsten en de getuigen van de verdediging de verschillen. De meeste getuigen van de gedaagde benadrukken dat de kaarten van Schwerdtfeger bekend zijn als EAS-kaarten, terwijl die van de gedaagde bekend zijn als HART-kaarten. Een aantal getuigen is ook zelf uitgever van prentbriefkaarten, zoals te zien is in de afbeeldingen. De getuige Herbert Jones verklaarde in het kruisverhoor de sommige kaarten van de eisers een witte rand hebben, maar de meerderheid niet.
Hij meende dat alle kaarten van beklaagden een witte rand hadden.
 
E.A. Schwerdtfeger
 “Karl Giesen, de directeur van de Londense branch van de zaak van de eiser, deelde mee dat hij directeur sinds de eerste vestiging in Engeland op 1 januari 1910, maar dat hij heeft gehandeld in prentbriefkaarten van Schwerdtfeger in zijn land gedurende circa tien jaar. Het handelsmerk van Schwerdtfeger & Co. is voor het eerst aangenomen in 1906. Sinds 1910 is de zaak sterk uitgebreid.
De kaarten hadden een zeer goede reputatie in de markt en verkocht voor een penny in de kleinhandel. Hij kende de Rotary Photographic Company; zij drukten en publiceerden prentbriefkaarten. Een vertegenwoordiger van de Rotary Photographic Company wendde zich tot hem. Zijn firma weigerde [echter] om de prijs van hun kaarten te wijzigen van een penny naar twee penny’s. Hij had voor het eerst aandacht gevestigd op de kaarten van de gedaagde omstreeks het begin van september 1910.
Hij droeg de advocaten van de eisers op om in verbinding te treden met de gedaagden. [Monsters van verhandelde kaarten van de getuige voor 1910 zijn getoond aan de getuige.] Het merk op deze kaarten is hetzelfde als de eisers nu gebruikt. Kaarten met dit merk waren goed bekend bij het publiek. Het merk was ook gebruikt voor de kantoorartikelen en publicaties [5] van de eisers, maar, behalve dit, was het voor niets anders dan voor hun prentbriefkaarten gebruikt. De eisers adverteerden in de "British Empire Trades Journal" in 1910 en 1911. De eisers hadden geadverteerd in andere tijdschriften, zoals de "Home and Colonial and Stationers" en "Printers' Gazette." De eisers verkochten aan de groothandel in kantoor- en schrijfbehoeften, die aan winkeliers verkochten, maar in sommige gevallen leverden de eisers rechtstreeks aan de winkeliers.
Toen hij de kaarten van de gedaagde zag, wist hij dat net niet de kaarten van de eiser waren.
Tijdens het kruisverhoor verklaarde hij dat E. A. Schwerdtfeger voor vele jaren met de zaak van de eiser verbonden was. Tot eind 1909 hadden de eisers geen vestiging in Londen, maar zij verzonden wel kaarten naar dit land. Tot aan 1909 was de zaak gericht op in chromo-lithografie, maar dat jaar markeerde een sterke ontwikkeling naar glanzend (glossy).
Voor september 1910 verwezen de eisers naar "E.A.S." in hun advertenties als hun handelsmerk.
 In februari of maart 1910 hadden de eisers geadverteerd met "E.A.S.", als zijnde hun handelsmerk. Het model om de letters was de omtrek van een hart, het was geen schild. Zowel schilden als harten waren gebruikelijk in de handel in kantoor- en schrijfbehoeften om initialen en namen te omsluiten. Hij wist niet dat de omtrek van een hart in de prentbriefkaartenhandel was gebruikt voor de eisers het in gebruik namen. De initialen zijn zeer bekend, als die van de eisers. In één van de advertenties van de eisers waren de letters" E.A.S." gebruikt voor "Excellent Achieved Success."
Een vertegenwoordiger van de Rotary Photographic Company belde in juli 1910 om de eisers er toe te bewegen de prijs van hun kaarten te verhogen. Hij kan niet zeggen of het idee om de Hart-kaarten van de gedaagde te publiceren was bedacht voor of na het interview in juli; zij waren voor het eerstl uitgegeven na het interview.”
 
Hart Publishing Company
“Edward Haenel, directeur van de gedaagde firma en ook van de Rotary Photographic Company, deelde mee dat de firma van de gedaagde is opgericht in augustus 1910. Het idee om prentbriefkaarten van de gedaagde firma uit te geven ontstond voor juli 1910. Hij gaf opdracht om de uitgifte van de kaarten voor te bereiden op 4 augustus 1910. Het verkopen van kaarten voor één penny was de voornaamste reden om de nieuwe firma op te richten, terwijl de Rotary Company alleen twee penny-kaarten verkocht. [zij voorkwamen op deze manier, dat bekend werd dat ze hun prijzen met 50% hadden verlaagd [6]].Een hart is een populaire vorm bij veel ontwerpen van bedrijven en zij kozen een hart, als een deel van de achternaam Hartman(n), die vroeger in de prentbriefkaartenhandel zat. De gedaagden hadden niet de bedoeling de kaarten van de eiser na te maken. Hij had nooit gehoord dat er verwarring was tussen de kaarten van de eiser en die van de gedaagde.
In het kruisverhoor deelde hij mee, dat hij voor het eerst in het voorjaar van 1910 vernam, dat er een grote verkoop van de kaarten van de eiser was. Hij stuurde een vertegenwoordiger naar de eiser om een bepaalde serie te bespreken. De naam Hart Publishing Company is bedacht in april 1910. Hij koos voor het merk de hartvorm merk omdat het populair was.”
 
Rotary Photographic Co. Ltd.
In het verslag is verscheidene malen sprake van de Rotary Photographic Co. Deze firma heeft in 1910 een nieuwe maatschappij opgericht onder de naam Hart Publishing Company Ld.
De Rotary Photographic Co. Ltd in London, geregistreerd als een “limited liability company” op 24 maart 1898, was een zustermaatschappij van de Duitse Neue Photographische Gesellschaft (NPG), gesticht in 1894 in Schöneberg door Arthur Schwarz. Edward Haenel, die is geboren omstreeks 1875 in Berlijn, werd directeur van de Rotary Photographic Co Ltd in West Drayton bij Londen in 1900.
 
Vonnis van de rechter
Een merkhouder kan een derde verbieden om een merk te gebruiken dat identiek is aan het merk van de merkhouder en wordt gebruikt in dezelfde branche als waarvoor het merk is gedeponeerd.
De rechter oordeelde echter dat de eiser niet heeft kunnen aantonen dat er sprake was van merkinbreuk en verwerpt de vordering van de eiser.
Het duidelijkste onderdeel van het merk van Schwerdtfeger zijn de letters E A S, het platte hart om deze letters is louter een soort ornament, het merk van de gedaagde heeft een nummer en letter in het hart staan, die je met een vergrootglas moet belijken om deze goed te zien en de omlijsting heeft de gebruikelijke vorm van een hart. Je kunt van deze beide merken niet alleen de omtrek beoordelen, maar je moet het merk als een geheel zien. In dat opzicht zijn de merken naar het oordeel van de rechter voldoende verschillend en geven geen aanleiding tot verwarring.
Verder bracht de rechter de volgende twee gezichtspunten in van de handel in prentbriefkaarten.
Ten eerste vanuit het gezichtspunt van het publiek. Wanneer zij kaarten kopen, letten zij niet op het merk, kijken alleen naar de aard van de afbeeldingen, en kopen de prentbriefkaarten die hun bevallen.
Ten tweede de kleinhandelaar of de kleinere groothandel, die bij de grotere groothandel of direct bij de uitgever koopt. Deze personen bestellen kaarten, waarvan ze menen dat ze in hun woonplaats of
in hun tak van handel goed verkocht zullen worden. Ze bestellen deze kaarten door middel van het handelsmerk of nog gemakkelijker door middel van de naam van de fabrikant op de adreszijde.
 
Downlaod de Pdf met de originele Engelse versie van het verslag van de rechtbank

Bronnen

• Anoniem, 1912. E. A. Schwerdfeger & Co. Aktiengesellschaft v. Hart Publishing Company Ld. The Illustrated Official Journal (Patents). May 8, 1912. Reports of Patent, Design and Trade Marks: Cases. Vol. XXIX: 236-244. [zie bijlage]
• Anoniem, 2021. Frederick Hartmann. https://en.wikipedia.org/wiki/Frederick_Hartmann

 
[1] action: a legal and formal demand for enforcement of one's rights against another party asserted in a court of justice.
[2] Eenmaal K.C. Walker gespeld.
[3] De correcte naam is Bennett
[4] Eenmaal Hartman gespeld.
[5] Waarschijnlijk is bedoeld briefpapier, enveloppen, facturen, prijslijsten e.d.
[6] [toevoeging uit een ander deel van het verslag].

Lodewijk van Duuren

In 1997 zijn door Boomerang zeven verschillende freecards geproduceerd en gedistribueerd ter promotie van muziekevenementen in Nederlandse steden die gesponsord werden door Heineken.

Bovenstaande kaart bijvoorbeeld was ter promotie van de Rhyhm & Bluesnight in Zwolle op 4 juli 1997.

Opmerkelijk is dat alle kaarten op één na op de achterkant geen additionele teksten of afbeeldingen hebben, en uitsluitend de toenmalige standaard lay-out van Boomerang freecards laten zien.

Op bovenstaande afbeelding van de achterkant zie je in potlood een tweetal nummeringen staan: B1950 en B25-9. Wanneer je in de verzameling snuffelt van een Boomerang freecards verzamelaar, kun je dit soort nummeringen vaker tegenkomen.
B1950 is het nummer waaronder de kaart is opgenomen in de catalogus: betreffende reeks kaarten is terug te vinden in de VDP-uitgave Moderne Kaarten nr. 5 op bladzijden 86 en 87. De B staat voor Boomerang freecards, 1950 is het volgnummer.
B25-9 is het tijdelijke nummer waardoor Boomerang freecard verzamelaars de kaart nog voor het verschijnen van de catalogus konden identificeren. De B staat wederom voor Boomerang freecards, de 25 voor weeknummer 25 en de 9 is het volgnummer binnen die week. Betreffende kaart is dus in week 25 van 1997 (16 - 22 juni) via de rekjes van Boomerang in cafe's etc. gedistribueerd.

Hieronder de overige kaarten in de reeks die respectievelijk in weken 15, 15, 18, 23, onbekend en 33 zijn gedistribueerd. De catalogusnummers van deze kaarten zijn respectievelijk B1946, B1947, B1948, B1949, B1951 en B1952. Van kaart B1948 is ook de achterkant afgebeeld omdat daar wèl additionele tekst op staat. 

Nijnsel, Noord-Brabant

Nynsel is een dorp aan de oude verbindingsweg tussen Oedenrode en Lieshout. Op de kaart is de plaatsnaam Nynsel gedrukt en de naam St. Oedenrode is waarschijnlijk later met een stempel aangebracht.
In het midden van de kaart staan de rail van de stoomtram, met op een zijspoor een goederenwagon van de tramlijn. Het is een onderdeel van  de tramlijn van Eindhoven over Nijnsel en St. Oedenrode naar Veghel. De Tramwegmaatschappij de Meijerij opende op 18 augustus 1897 deze  tramlijn. Op 7 oktober 1934 is de lijn voor personenvervoer gesloten en enkele jaren later ook voor het goederen vervoer. Op de kaart staat ook een wegwijzer, mogelijk geeft het op de viersprong de richting naar St. Oedenrode, Lieshout of Son & Breugel. Verder staat op de kaart de Telephoonlijn, die evenals de Stoomtram op de topografische kaart van omstreeks 1900 is weergegeven.

Willy Keune
Op een ingekleurde ansichtkaart van de bollenvelden staat op de adreszijde
COPYRIGHT FILMPHOTO-SERVICE
FOTO WILLY KEUNE
Tel. 020 238345 (P.O.B. 509 A’dam C.
Reportages – Studio- en Reclame-foto’s
De kaart is gedateerd januari 1957
Dit telefoonnummerr komt overeen met Keune, W.J.A. in de telefoongids van 1950

W.J.A. Keune is gehuwd met Catharina Gerarda Heubers, zij kregen zes kinderen. Keune is geboren op 4 oktober 1904 in Amsterdam, zijn volledige naam is Wilhelmus Johannes Alphonsus Keune. Hij overleed in 1987. Volgens het telefoonboek is hij directeur van de Internationale Uitgeverij Filmpers en directeur en redacteur van het tijdschrift Theater-, Muziek- en Filmwereld. Hij woont met zijn gezin op de Kromme Waal 19 in het centrum van Amsterdam.[1]
Filmwereld
Volgens de Koninklijke Bibliotheek is de titel van het tijdschrfit: Filmwereld : internationaal filmperiodiek. Theater-, muziek- en filmwereld. Verschenen vanaf ca. 1946. De uitgever is Filmwereld in Amsterdam. Het verschijnt tweemaal per maand. Latere uitgever is Filmpers in Amsterdam.
Het vanaf 1943 illegaal verschijnende Filmbulletin is na de oorlog voortgezet als Filmwereld. De uitgever was het ‘Filminstituut studio’. Namen verbonden aan het blad zijn B.J.I. Kok, W.J.A. Keune en Ben Heuer (Bron Van Oort,2010).
 
Kaart
Wat helaas niet bekend is, of de foto van de kaart genomen is door Willy Keune, of dat hij een kaart van een andere uitgever heeft gebruikt voor zijn stempel. Bijzonder is de inkleuring van de kaart. De (tulpen)bollenvelden zijn egaal geel en roze gekleurd, maar de wilde bloemen langs de sloot zijn afzonderlijk gekleurd met een bloemetje dat roze is gekleurd. Twee voorbeelden van een zelfde foto die op twee manieren is ingekleurd van de uitgever Jospé zijn toegevoegd.
 
Bron
Thunnis van Oort, 2010. Het Nederlands filmtijdschrift en de markt. Tijdschrift voor Mediageschiedenis 13-2-2010: 157-174

[1] Beroep op 1 november 1937 klerk, op 1 december 1964 bureelambtenaar Publieke Werken.

Paus Adrianus IV

In de eerste week  van  2022 is het 500 jaar geleden  dat  de Nederlandse Adrianus VI tot paus is verkozen.  Zijn voorganger is Leo X en zijn opvolger Clemens VII

• 2 maart 1459 Geboren als Adriaan Floriszoon Boeyens te Utrecht
• 30 juni 1490 Priesterwijding
• 1492-1507 Pastoor extra locum van Goedereede en Ouddorp op Westvoorne
• 1497-1507 Deken van de Sint-Pieterskerk, Leuven
• 1515 Pauselijk commissaris voor de handel in dijkaflaten.
• 1516-1522 Bisschop van Tortosa.
• paus Leo X benoemt hem op 1 juli 1517 tot kardinaal-priester van Santi Giovanni e Paolo.
• Vanaf 1517 laat Boeyens in Utrecht een huis bouwen, het huidige Paushuis.
• Op 4 maart 1518 is Adrianus aangesteld tot grootinquisiteur van Castilië en Leon.
• Op 9 januari 1522 Tot paus gekozen.
• 14 September 1523 Overleden te Rome.

 bron afbeelding Paushuis Utrechts Archief cat. 644.

De aankoop van de week is een mooie kaart van Eelco ten Harmsen van der Beek uit een mooie serie ter promotie van beschuit. Deze serie heeft hij getekend samen met zijn vrouw Freddie Langeler, en gedacht wordt dat ze de afbeeldingen voornamelijk samen hebben getekend hoewel geen enkele kaart door beiden is ondertekend.
Het bijzondere aan de aankoop van de week is dat op de achterkant van de kaart een stempel staat van J vd Boogert's beschuit. Waarschijnlijk gaf J vd Boogert de prentbriefkaarten voorzien van zijn stempel mee aan zijn klanten.
Wat er overigens na 'beschuit' staat is mij niet duidelijk, het lijkt te beginnen met een N. Als iemand meer weet plaats dan s.v.p. een reactie op deze blog! Alvast bedankt!

​EW

Na eind vorig jaar al de merken Alfa Romeo en Citroën te hebben aangestipt gaan we dit keer naar onze Oosterburen. Meer precies naar Volkswagen. Dit autoconcern is de laatste jaren niet alleen een van de grootste ter wereld geworden op autogebied, maar is ook nogal negatief met het Diesel-schandaal in het nieuws geweest. Waarschijnlijk is het daarom met een offensief gestart om de elektrische auto een forse impuls te geven, enerzijds om het image van het autoconcern een flinke positieve boost te geven en anderzijds, omdat ze nu toch wel in de gaten hebben dat voor de komende 10-15 jaar een flink aanbod van EV-voertuigen noodzakelijk is om 'big in business' te blijven.
En dat het ze ernst is blijkt wel uit de stroom van aankondigingen van nieuwe modellen. Ze hebben zelfs een speciale naamgeving bedacht om dit te onderstrepen. Na model 1 (de Kever) en model 2 (de Golf) is nu een reeks gestart met de benaming ID (idee) waarvan nu de eerste modellen leverbaar zijn, nl. de ID.3 en de ID.4. Er komen in ieder geval nog meer modellen in deze reeks, zoals de ID.5 en ook een opvolger van de Transporter, met de naam ID.Buzz.
Voor autofolderverzamelaars zoals ik zelf ook ben is het jammer, dat Volkswagen met het uitgeven van gedrukte brochures  in 2020 nagenoeg volledig is gestopt. De argumentatie zoals de dealers die communiceren is, dat het uitgeven van honderduizenden gedrukte brochures per jaar niet erg duurzaam is en daarom worden ze alleen nog digitaal (in PDF-vorm) beschikbaar gesteld aan (potentiële) klanten. Maar er zal ongetwijfeld ook wel sprake zijn van een duidelijke kostenbesparing door deze maatregel. Gelukkig heeft VW wel gezorgd voor een bescheiden alternatief om in ieder geval nog iets aan drukwerk te verstrekken aan de bezoekers van hun autoshowrooms. En dat is dan weer leuk voor de kaartenverzamelaars. Sinds de lancering van de nieuwe huisstijl met een "dun" logo is ook een serie kaarten verschenen die hier onder worden getoond.

De hierboven afgebeelde kaarten laten achtereenvolgens de volgende modellen zien: ID.3 (uitgegeven in 7/2020), de ID.4 (10/2020) en de ID.4 GTX (2021). Deze laatste is de sportieve variant van de "normale" ID.4. De aangekondigde ID.5 wordt dan een stijlvolle Coupé versie met de kracht van een SUV. We hopen maar dat het uitgeven van dit soort reclamekaarten nog lang mag worden voortgezet, zodat ook de kaartenverzamelaars zich nog regelmatig kunnen blijven verheugen op nieuwe uitgaven.

www.carsonpaper.nl

Amazone te paard
Het standbeeld van een Amazone van de Duitse beeldhouwer Louis Tuaillon (Berlin 1862 - Berlin 1919) is afgebeeld op een kaart van de uitgever Friedrich O. Wolter, Berlin W 35.

Friedrich O. Wolter
In het Adressbuch für den Berliner Buchhandel uit 1922 staat het volgende over deze uitgever:
Wolter, Friedrich O., Kunstverl., Postkartenverl., Rahmenfabrik , W35, Schöneberger Ufer 34 u. O27 Grüner Weg 101.  Gegr. 25 Sept. 1904. [telefoon] Lützow 7239 u. Königst. 9001. T.-A.  Skulpturen. [Bankkonto] Deutsche Bank, Depositenk. C. [Postcheckkonto] 4788. Prok.: Max Messerschmidt u. Franz Ludwig Jonda [1]. Behalve uitgever van prentbriefkaarten, was het ook een kunstuitgeverij en een lijstenfabriek. De uitgeverij was op twee adressen in Berlijn gevestigd en opgericht op 25 september 1904. Deze uitgever heeft verscheidene prentbriefkaarten uitgegeven. Twee series kaarten met beeldhouwkunst. De T.-A. in het Adresboek staat voor Telegrammadresse. Dat hij daarvoor Skulpturen heeft gekozen hangt samen met de onderwerpen op de kaarten
De ene serie heeft op de beeldzijde de naam en logo van de uitgever en het nummer van de kaart en in het postzegelvak van de adreszijde in een driehoek met zon de afkorting N B C van de Neue Bromsilber Convention. De andere serie met dezelfde afbeelding staat allen het nummer op de beeldzijde en op de adreszijde titel van het kunstwerk, de maker en het logo van de uitgever. Daarnaast is door de uitgever nog een serie met gedichten op de beeldzijde uitgegeven.
Op sommige kaarten van Friedrich Wolter staat op de beeldzijde ook de afkorting A.R. & C. i. B. Dit is de uitgever Kunstverlag Arthur Rehn & Co. in Berlin. Werkzaam van 1918-1942 aan de Köpenicker Strasse 113 in Berlijn.

Huis Doorn
Het bronzen beeld, getiteld Amazone zu Pferde, is tussen 1890-1895 ontworpen door de Berlijnse
beeldhouwer Louis Tuaillon. Het beeld stond op de Großen Berliner Kunstausstellung van 1895, welke door keizer Wilhelm II was georganiseerd. Na de tentoonstelling gaf de keizer opdracht een meer dan levensgroot exemplaar van het beeld te vervaardigen voor de Alten Nationalgalerie te Berlijn. Een ander exemplaar bevindt zich in de Tiergarten van Berlijn. Echter ook in Nederland staat het beeld in een verkleinde vorm in de publieke ruimte en wel in de tuin van Huis Doorn, de voormalige woning van de Duitse keizer. Het beeld is in 1919 geschonken door de vrouwen van Oost-Pruisen aan het verbannen keizerlijk echtpaar. Op de travertijnen sokkel staat de tekst “Ostpreussische Frauen ihrem Unvergesslichen Kaiserpaar”. Het beeld is in 2000 uit de tuin gestolen. Een nieuw afgietsel is in 2010 onthuld door prof. dr. Dorgerloh, directeur Stiftung Preussische Schlösser und Gärten en de heer Robbertsen, voorzitter van Stichting tot Beheer van Huis Doorn.
 
Auteursrecht
 Friedrich O. Wolter heeft een aantal van zijn foto’s laten registreren voor het auteursrecht (copyright) in de Verenigde Staten. De 10 geregistreerde kunstwerken in de Catalogue of Copyright Entries van 1913 zijn alle bekend als prentbriefkaart. De kaart van het ruiterstandbeeld is niet in dat deel opgenomen. Ook komen vier registraties van de Duitse uitgever Meissner & Buch in de catalogus van registraties van 1913 voor.
Het gaat hier om de registratie van het copyright die is vastgelegd in de auteurswet van de Verenigde Staten van 4 maart 1909. Het copyright moet vast gelegd worden bij het Copyright Office in de Library of Congress. Jaarlijks worden de copyrights in een rapport gepubliceerd. Het copyrightteken is een cirkel met een C erin ©. Het copyrightteken moet op werk, dat voor 1 maart 1989 tot stand gekomen is, in de Verenigde Staten verplicht op drukwerk worden aangebracht om auteursrechtelijke bescherming voor dat werk te verkrijgen. Ook boven het logo van Friedrich Wolter is het teken © geplaatst.
 
Bronnen

• Ulferts, Gert-Dieter, 1993. Louis Tuaillon (1862 - 1919). Berliner Bildhauerei zwischen Tradition und Moderne, Berlin, p. 146-157.
• Wevers & Van Luipen - Utrecht, januari 2016. Huis Doorn te Doorn. Parkobjecten. Bouwhistorische Verkenning.
• Adressbuch für den Berliner Buchhandel, 1922. Verlag der Korporation der Berliner Buchhändler.  Jaargang 49.
• Library of Congress - Copyright Office, 1913. Catalogue of Copyright Entries. Part 4. New Series Vol. 8 No. 2. Washington, Government Printing Office. p. 172.

Download de PDF

Tentoonstelling “Vergeet me niet”.

Mapje dubbele kaarten
In het Rijksmuseum is vanaf 30 september 2021 tot 16 januari 2022 de tentoonstelling “Vergeet me niet” met mee dan 100 renaissanceportretten: Van Dürer tot Sofonisba” te zien. Naar aanleiding van de tentoonstelling zijn door het Rijksmuseum 7 of meer  prentbriefkaarten en 10 “dubbele kaarten” uitgegeven. De dubbele kaarten zijn gevouwen kaarten om in een envelop te versturen. Het zijn tien verschillende dubbele kaarten met enveloppen in een omslag Alle tien kaarten zijn afgebeeld op de achterzijde van het omslag.  De firma Bekking en Blitz uit Amersfoort  heeft de uitgave verzorgd.
Het bijzondere is dat de titel van de tentoonstelling “Vergeet me niet | Remember me” op het omslag is gedrukt, maar niet op de prentbriefkaarten en ook niet op de dubbele kaarten zelf. Voor zowel de prentbriefkaarten als voor de losse dubbele kaarten geldt dat zonder de omslag niet bekend dat bij welke tentoonstelling de kaarten zijn uitgegeven. Voor een aantal is wel vast te stellen dat het om tentoonstellingskaarten gaat, namelijk voor die kaarten waarbij de herkomst van de kunstwerken niet het Rijksmuseum in Amsterdam is. Zo zijn twee dubbele kaarten uit de collectie van het Rijksmuseum, één uit het Museum  Boijmans van Beuningen en de overige zeven uit andere Europese landen. 
Het gebeurt de laatste jaren wel vaker dat er tentoonstellingskaarten worden uitgegeven, maar dat de naam van de tentoonstelling niet op de kaart is vermeld. Ik vermoed dat op deze manier de kaarten ook na de tentoonstelling gemakkelijker zijn te verkopen.
 
Prentbriefkaarten
Van de zeven prentbriefkaarten in mijn bezit, zijn er drie ook afgebeeld op het mapje van de dubbele kaarten en vier niet. Op vier kaarten zijn kunstwerken van andere musea afgebeeld. In het postzegelvak staan de nummers PC776, PC778, PC780 en PC 782. Drie kaarten zijn uit de eigen collectie: W14048, W16785 en één zonder nummer. De titels van de drie prentbriefkaarten en overeenkomstige  dubbele kaarten komen op één na overeen. Bij deze dubbele kaart is ook de vermoedelijke naam van de afgebeelde persoon vermeld: Christophe le More?, maar niet op de prentbriefkaart.

Bekking & Blitz
H.W.R. (Hein) Bekking, geboren in 1935 in Rotterdam, begint in 1963 een uitgeverij van boeken in de Spuistraat 28 in Amsterdam. In 1972 opent de uitgeverij de boekhandel Minerva aan de Koninginnenweg in Amsterdam. In 1977 verhuist de uitgeverij naar Amersfoort, is de boekhandel verkocht en de uitgeverij Andreas Blitz overgenomen. De uitgeverij Andreas Blitz is opgericht in 1929. Door deze overname krijgt de uitgeverij de naam Bekking & Blitz. In 1984 verschijnt een boek van de Amersfoortse kunstenaar Toon Tieland, waarna de uitgave van kerstkaarten, kalenders en catalogi van exposities volgen. In 1985 begint de import van kunstkaarten, gevolgd door de uitgave van Nederlandse kunstkaarten voor de verkoop in boek- en kantoorboekhandels. In 1996 begint de uitgave van boeken en kaarten van musea. De mapjes met “dubbele” kaarten vormen ten opzichte van de “gewone” prentbriefkaarten de meerderheid. Van 32 musea is bekend dat er dergelijke mapjes van Bekking en Blitz te koop zijn. Tot de 32 musea, behoren ook zes buitenlandse musea, de Hortus Botanicus in Amsterdam en het Vredespaleis in ’s-Gravenhage.
 
Dubbele kaarten
De omslag van de dubbele kaarten is aangeduid als Greeting card box. Daaronder de tekst: “10 kaarten met enveloppen / 10 notecards with envelopes”. Greeting card of folded card is de gebruikelijke Engelse naam van dergelijke kaarten, die door verzamelaars meestal als dubbele kaarten of wenskaarten genoemd worden. Het woord dubbel slaat op het “dubbel gevouwen” zijn van de kaarten. Op de voorzijde van bovengenoemde kunstenkaarten staat de afbeelding, de binnenzijden van de kaarten is blanco en op de achterzijde staat de herkomst van de afbeelding, de titel, de producent (of uitgever), een nummer en de afkorting FSC (=de non-profit organisatie Forest Stewardship Council). En er hoort een passende envelop bij de kaart.
Zowel de term dubbele kaart als wenskaart is verwarrend, omdat ook gelijke kaarten in een collectie ook als dubbele kaarten bekend zijn en gewone prentbriefkaarten ook wenskaarten kunnen zijn. Kaart met een envelop, zoals op het mapje  is een betere naam voor dergelijke kaarten, maar hoe noem je dan zo’n kaart, waarbij de envelop verloren is gegaan?
In het Duits is de gebruikelijk naam Klappkarten. De Nederlandse vertaling is vouwkaart of gevouwen kaart, een benaming die in ieder geval minder verwarring geeft. De vertaling van Greeting cards “groet-kaarten”  maakt geen onderscheid tussen dubbele kaarten en prentbriefkaarten met een groet. De Franse naam is Carte double of Carte pliée.  In analogie van de Engelse, Duitse en Franse tekst lijkt mij vouwkaart een betere alternatief voor dubbele kaart of wenskaart.

Download de PDF

Barbara Hepworth (1903-1975)
 
Een collectie van 9 kaarten van een tentoonstelling over de beeldhouwster Barbara Hepworth in het Rijksmuseum Kröller-Müller in Otterlo was een recente aankoop in Amsterdam en een leuke aanvulling op mijn collectie kunstkaarten. Waarschijnlijk is het setje niet compleet en behoort er oorspronkelijk ook een mapje bij.  Een van de kaarten is een poster van de tentoonstelling, die is vormgegeven door Karel Suyling (1926-2014). De kaarten zien er modern uit en zijn dan ook niet in deze vorm verschenen bij de tentoonstelling die plaats vond van 9 mei tot 18 juli 1965. Het was de eerste tentoonstelling in het Rietveld paviljoen in Otterlo. De titel van de tentoonstelling is “Barbara Hepworth: beeldhouwwerken/tekeningen”.  Mogelijk zijn de kaarten uitgegeven naar aanleiding van een grote overzichtstentoonstelling “Barbara Hepworth: Sculpture for a Modern World “ die te zien was van 28 november 2015 tot 17 april 2016 in het Kröller-Müller Museum in Otterlo. De kaarten zijn gedrukt door ANDO Graphic [1]in Den Haag. De tekst op de adreszijde is in het Engels.

Tabel met overzicht kaarten.
Titel. Materiaal. Positie.
Poster van de tentoonstelling, 1965. offset op papier. vert.
Sphere with inner Form, 1963. brons. vert.
Squares with Two Circles, 1963-1964. brons. vert.
Discs in Echelon, 1959. brons. hor.
Figure (Archaean), 1958. brons. vert.
Curved Form, (Tevalgan), 1956. brons. vert.
Oval Form (Trezion), 1962-1963. brons. hor.
Single Form (Eikon), ontwerp 1937-1938, gegoten in 1963. brons. vert.
Elegy III, 1966. brons. hor.

Barbara Hepworth (1903-1975)
Barbara Jocelyn is geboren in Wakefield (West Yorkshire) op 10 januari 1903 en overleed op 20 mei 1975 bij een brand in haar atelier in St. Ives (Cornwall). Zij is een van de belangrijkste Engelse beeldhouwsters.  Het beeld Squares with Two Circles dat op de tentoonstelling in 1965 te zien was, is nog steeds te zien in de beeldentuin van het museum. In een brief aan Ellen Joosten spreekt Barbara haar hoop uit dat haar werk Squares with two circles in Otterlo kan blijven: ‘I do hope the big one will stay with you forever’.
 
Rietveld Paviljoen
De tentoonstelling van Barbara Hepworth in 1965 is de eerste tentoonstelling in het Rietveld paviljoen in Otterlo. Op zes van de negen kaarten zijn onderdelen van het Rietveld-paviljoen te zien. Gerrit Rietveld ontwerpt het paviljoen voor de Internationale Beeldententoonstelling in de open lucht Sonsbeek 55 in Arnhem, waar het onderdak biedt aan kleinere beelden. Zijn creatie trekt direct alle aandacht. Het gebouw is tijdelijk en na afloop van de tentoonstelling is het afgebroken. Dankzij particulier initiatief is het paviljoen in 1964 opnieuw opgebouwd in de beeldentuin van het Kröller-Müller Museum. Vanaf dat moment heet het niet meer Sonsbeekpaviljoen, maar Rietveldpaviljoen.

[1] Algemeene Nederlandsche Drukkerij Onderneming opgericht in 1929. In Den Haag. Drukte onder mee kunstcatalogi voor het Kröller Müller Museum, het Gemeentemuseum en het Mauritshuis.

De aankoop van de week is deze keer een promotiekaart voor Museum Rotterdam. Wat ik altijd prachtig vind als in één en dezelfde afbeelding een situatie van vroeger en een recente situatie is samengevoegd. Op deze kaart is dat gebeurd met de Laurenskerk in Rotterdam. De foto is gemaakt door Hajo Piebenga waarschijnlijk in 2012, het schilderij is gemaakt door Abraham Storck en is uit 1676. Een mooie aanvulling op mijn nog kleine verzameling prentbriefkaarten 'oud en nieuw in één afbeelding'!

​EW

Na mijn eerste blog over autoreclamekaarten hier een nieuwe bijdrage met dit keer aandacht voor Nederlandse kaarten. Ik koos voor het Franse merk Citroën en dan specifiek voor een serie kaarten van een Nederlandse ontwerper met de naam Karel Suyling (1926-2014), afkomstig uit Eindhoven waar zijn vader werkte als engineer bij Philips. Karel Suyling is vooral bekend van zijn advertentiecampagnes die hij gedurende 17 jaar voor het automerk Citroën vormgaf. Hij begeleidde de spectaculaire introductie van de DS in 1955 en bleef tot in 1972 actief voor het Franse merk. Daarna besloot het autoconcern om de reclameuitingen Europees te harmoniseren en  daardoor was er voor hem geen werk meer. Hij maakte toen de overstap naar het onderwijs en ging doceren aan de Academie voor Beeldende Kunsten in Arnhem. In 1992 verscheen het boek '100 Citroën advertenties van Karel Suyling'. Ook op internet is er veel informatie over zijn werk te vinden (zie hieronder de geraadpleegde bronnen).

De hierboven afgebeelde kaart laat de bestelbus zien van Citroën met de modelcode HY. Kenmerkend aan de stijl van Suyling was dat hij vaak maar een deel van het object afbeeldde op zijn ontwerpen en deze kaart is daar een goed voorbeeld van.

De hierboven getoonde kaarten tonen diverse modellen uit de jaren 60. Vermoedelijk zijn de kaarten rond 1967 uitgegeven, gelet op de aanwezigheid van een Dyane die pas in dat jaar verscheen als een krachtigere variant van de 2CV (deux chevaux, wat duidt op "fiscale pk's" in Frankrijk. Inmiddels is gebleken dat de serie uit 8 verschillende kaarten bestaat. De 2CV, de Acadiane en de Ami Break versies ontbreken hier nog en indien iemand mij daaraan kan helpen dan graag even contact via onderstaande link. De achterzijden zijn meestal helemaal leeg behalve de lineatuur, maar er zijn dus ook wel exemplaren met extra reclameteksten bekend.

Bronnen:
- https://nl.wikipedia.org/wiki/Karel_Suyling
- https://www.nuancierds.fr/Suyling%20Citroen%201%20NL.htm
- https://www.citroen-forum.nl/nieuws/overig/in_memoriam_karel_suyling/

​LZ / www.carsonpaper.nl of leonzijlmans@home.nl

Fotograaf Gerrit van Egmond en de auteurswet

Gerrit van Egmond is geboren te Katwijk op  19 april 1877. Hij is gehuwd  te Rijnsburg met Adriana Star op 21 november 1912. Zijn beroep is dan photograaf. In 1937 verhuist hij van Katwijk naar Geldrop en in 1938 naar Eindhoven. Zijn beroep in deze twee plaatsen is bloemist. Een tweede huwelijk is met Linda Beschorn op  15 januari 1953. G. van Egmond is overleden op 17 oktober 1953 te Eindhoven.
Gerrit van Egmond gaf ook zelf prentbriefkaarten uit. Hij is een regionale uitgever, want er zijn veel kaarten bekend van plaatsten in de omgeving van Katwijk. Als uitgever is hij bekend van de volgende plaatsen: Katwijk aan Zee, Katwijk a.d. Rijn, Oegstgeest, Leiderdorp, Voorschoten, Valkenburg (Z.H.), Rijnsburg, Noordwijk-Binnen, Noordwijk aan Zee, Leidschendam (Veur) en Sassenheim.
De afgebeelde kaart is uitgegeven in samenwerking met La Rivière & Voorhoeve (logo L.R.V. in cirkel). Er zijn geen andere kaarten van Van Egmond bekend, waarop een tweede uitgever vermeld staat.
Er zijn zowel kaarten met een ongedeelde als met een gedeelde adreszijde. De oudst bekende kaart is afgestempeld in 1903.
 
Auteurswet
Op 24 juni 1919 verschijnt in de krant Het Vaderland het volgende bericht:
Overtreding Auteurswet.
De boekhandelaar P. S., te Rijnsburg, had in Januari jl. het portret van wijlen ds. Renkema, door den fotograaf v. Egmond, laten overdrukken, zonder daartoe door den vervaardiger van het portret den fotograaf Bongenaar te Leiden gerechtigd te zijn, en dit inden handel gebracht. De heer Bongenaar vorderde een schadevergoeding van f 100, terwijl de officier bij de behandeling der zaak voor de Rechtbank alhier voor deze overtreding f 25 boete of 10 dagen hechtenis requireerde. De fotograaf G. v. E., te Katwijk, die de portretten zonder toestemming had overgedrukt, hoorde f 50 boete subs. 25 dagen hechtenis tegen zich eischen. Ook in deze zaak stelde de heer Bongenaar zich civiele partij voor een vordering van f 100.
 
Het gaat hier om het portret van Ds. Willem Berends Renkema , geboren op 30 november 1860 in Sebaldeburen en overleden te Duisburg op 2 januari 1919. Hij was dominee van de Gereformeerde kerk in Rijnsburg, vertrok vandaar naar Renkum om vervolgens in 1912 dominee van de Geref. Kerk in Duisburg te worden. De boekhandelaar zal P. Schipperus Jr. (1887-1935) te Rijnsburg zijn, van de Rijnsburgsche Boekhandel.  P. Schipperus heeft enkele kaarten uitgegeven van Rijnsburg. De fotograaf Bongenaar te Leiden is waarschijnlijk Willem Nicolaas Bongenaar (1870-1936).
Op de adreszijde van de kaart met het Strand Boulevard in Katwijk aan Zee, staat “Uitg. G. van Egmond – Fotograaf – Katwijk aan Zee. Nadruk verboden.”.  Het is dus wel bijzonder gezien het “Nadruk verboden”, dat hij later zelf veroordeeld zal worden voor overtreding van de auteurswet.

Download PDF

Schout bij Nacht K.P. Jessen
De afbeelding met initialen van de tekenaar CB geeft een gebeurtenis weer uit de Russisch-Japanse Oorlog (8 februari 1904 - 5 september 1905). De titel van de kaart luidt: “Het zinken van de Japanse stoomboot Gadomaru in Genzan Baai door vice-admiraal K.P. Jessen”.
De afgebeelde persoon op de kaart is schout-bij-nacht Karl Petrovich Jessen [1] (1852-1918). Genzan Baai is de Japanse naam van een baai gelegen in Noord-Korea, de Russische naam is Port Lazarev.
Vice-admiraal is een andere term voor schout-bij-nacht. De schout-bij-nacht was oorspronkelijk de bevelvoerder die, bij afwezigheid van de admiraal, in de nachtelijke uren toezicht hield op de vloot.
 
Collectie Dick Mohr
De kaart is afkomstig van een collectie van 14 Russische kaarten van Dick Mohr of zijn familie.
De Nederlandse ingenieur Dick Mohr (Moritz E.A. Mohr [2]) vertrekt in 1898 met zijn gezin naar Rusland om daar een bestaan op te bouwen. Net als zijn Russische echtgenote sympathiseert hij met de revolutie. Begin 1906 verhuist het gezin naar St. Petersburg. Dick Mohr, is directielid bij het elektriciteitsbedrijf van Sint-Petersburg, een Zwitserse onderneming. Hij is voorzitter van het Peterburgsche Comité ter behartiging van de belangen der Nederlanders in Rusland. In het Algemeen Handelsblad verschijnen artikelen van zijn hand onder de naam “Van onzen Peterburgschen medewerker. “  
 
Zijn vrouw Bertha Ulmann (1879-1961) kwam uit een Duits- Russisch intellectueel gezin. Zij is geboren in Jekaterinoslav (Oekraïne) in 1879. Bertha studeert in Sint-Petersburg toen zij daar de Nederlandse ingenieur Moritz Mohr ontmoet. Zij trouwt met hem, geeft haar studie op en richt zich op Russische, Duitse en Nederlandse literatuur. Het echtpaar krijgt drie kinderen (Eduard, Oscar en Ina). Tijdens de revolutie van 1905 wonen zij in Midden-Rusland, van 1906 tot 1920 in Sint Petersburg. De revolutie van 1905 is , evenals die van 1917, door Bertha met vreugde verwelkomd.
Maar in de loop van 1917 raken beiden ontgoocheld, zo blijkt uit de vele brieven die zij naar zijn moeder en zusters in Den Haag sturen. In 1920 keert het gezin berooid en uitgeput met de Lingestroom terug naar Nederland en vestigt zich op 19 mei 1920 in de Frans Valentijnstraat 43 in Den Haag, om op 22 september 1920 te verhuizen naar de Sweelincklaan 17 in Hilversum.
Na de verhuizing koopt Bertha schoolschriften bij papierhandel Blommesteijn in Hilversum en legt hierin een lezingencyclus vast over Russische literatuur.

[1] Ook gespeld als Iessen.
[2] Maurits Eduard August Willem Mohr geboren te Amsterdam op 6 februari 1877, overleden te Hilversum op 9 maart 1956. Voor familie en vrienden Dick Mohr.

Kaart uit St. Petersburg
In 1913 (26 XII) stuurt Dick vanuit St. Petersburg een fotokaart naar Mevrouw M. Mohr in de Frans Valentijnstraat 43 in Den Haag met de Ochta brug over de Neva. Zeer waarschijnlijk is de kaart aan zijn moeder Maria Christiane van der Heijde [1] gericht.
Tekst van de kaart van 26 december 1913.
Op de foto geschreven: Ochta brug,
op de adreszijde op het correspondentiedeel:
“Mijn beste
wenschen. Veel heil
en zegen in ’t oude
en ’t nieuwe. Tans
moet ik weer eens
een eindje op reis naar
de buurt van Reval [2]
13/26  Dick”
De uitgever van de kaart is Richard Lutherman(n) uit St. Petersburg (Изд РиШаръ).
 
Download het PDF-bestand

Bronnen

• Janine Jager, 2017. Hoe komen wij heelhuids uit deze hel. Nederlanders in revolutionair Rusland. Atlas Contact. 248 p.
• Karl Jessen. https://en.wikipedia.org/wiki/Karl_Jessen
• Rotem Kowner, 2017. Iessen [Jessen] , Karl Petrovich (1852-1918) In: Historical Dictionary of the Russo-Japanese War. P 205-206..
• Annemarie Lavèn , 2014. Dick Mohrs desillusie over de Russische revolutie. De schrijfsels van een Nederlander in Rusland laten teleurstelling zien over de overgang naar het socialisme. Historisch Nieuwsblad 6/2014.
• Van onzen Peterburgschen medewerker, 1910. Rusland. Reizen in het binnenland. St. Petersburg, 30 Oct. Algemeen Handelsblad 12 November 1910. p. 4-5.
• Tijdschrift voor Slavische Literatuur. Bertha Mohr-Ulmann, ‘Boerendichter Jessenin’, een lezing gehouden in 1926. https://www.slavischeliteratuur.nl/tslarchief/tsl65/65c.html
• Foto Dick Mohr en Bertha Ulmann, fotograaf S. Adamowische in Kalouga. Archief Marianne Elshout-Mohr  en Daria Mohr.

[1] overleden 22 mei 1935 in Den Haag.
[2] De Nederlandse naam van Tallinn in Estland.