Adreszijde met een etiketje
Een kaart afkomstig uit een mapje met 10 landschapstekeningen van Paul Citroen is op 23 december 1954 verstuurd vanuit Utrecht naar Blaricum. De tekening is rechtsonder gesigneerd met Paul Citroen 41 (=1941). Over de naam van de uitgever De Driehoek in ’s-Graveland is een etiketje geplakt met de tekst “van Lier Begijnekade 9 Utrecht Tel. 24021”. Dit is de kunsthandel van Leendert van Lier (1910-1995). Hij neemt de opgeheven Kunstzaal Van Lier aan het Rokin in Amsterdam over van de weduwe van de eigenaar Carel van Lier en zet die voort in Utrecht. Omdat op de adreszijde alleen Gelukkig Nieuwjaar en Prettige Kerstdagen staat geschreven en verder geen naam, neem ik aan dat Leendert van Lier de afzender is. Hij stuurt de kaart naar de Fam. v. Apeldoorn aan de Polweg 3 in Blaricum. In Blaricum woont de kunstenaar Gerard Wilhelm Jacob van Apeldoorn (1885-1961). L. van Lier was naast kunsthandelaar ook kunstenaar, hij woonde en werkte onder andere in Amsterdam, Utrecht, Veere en Blaricum.
Hoe is deze kaart in handen gekomen van Leendert van Lier? Is er bij overname van de Kunstzaal Van Lier uit Amsterdam een aantal van deze mapjes bij hem terecht gekomen of heeft hij ooit zelf zo’n mapje gekocht? En is de Fam. van Apeldoorn inderdaad van de kunstenaar  G.W.J. van Apeldoorn?
Paul Citroen exposeerde tweemaal in de Kunstzaal Van Lier in Amsterdam, van 12 tot 27 maart 1932 met “Portretteekeningen door Paul Citroen en van 17 december 1938 tot 5 januari 1939 met “Teekeningen door Paul Citroen”.

Deze week zaten er twee kaarten met een illustratie van Pax Steen in de brievenbus. Op het eerste gezicht kaarten uit een mooie reeks besneeuwde stadsgezichten. Op de kaarten die ik uit deze reeks heb staan echter Kerst- en/of Nieuwjaarswensen. Op deze twee exemplaren niet.

De achterkanten onthullen waarom er geen Kerst- en/of Nieuwjaarswens op de voorkant van de kaarten staat. Het zijn promotiekaarten voor de Kerst- en Nieuwjaarscollectie van N.V. Uitgeversmaatschappij v/h Weenenk & Snel. De ene kaart heeft een speciale bedrukking, de andere een stempel. De kaart met speciale bedrukking lijkt te zijn verzonden op 28 september 1948. De oudste kaarten die ik heb uit de serie besneeuwde stadsgezichten dateren van eind 1948, dus dat lijkt te kloppen.

In de Telefoongids van Nederland uit 1950 valt onder Deventer te lezen dat op het adres Burgemeester van Suchtelenstraat 38a inderdaad J. Smit stond vermeld, een sigarenmagazijn annex kantoorboekhandel annex leesbibliotheek.

Kortom twee bijzondere prentbriefkaarten met waardevolle informatie over de N.V. Uitgeversmaatschappij v/h Weenenk & Snel en de serie besneeuwde stadsgezichten.
​
​EW

Harry Sellars, London
Op 20 februari 1900 stuurt E. Michet uit Lausanne een prentbriefkaart met de Laurentis kerk (Eglise Saint-Laurent) in  Lausanne (Zwitserland) aan Monsieur Harry Sellars. 25 Hertslet Road. Londres N. (Grande -  Bretagne). De kaart is uitgegeven door Corbaz & Cie in Lausanne met nummer 66.
De geschreven tekst op de beeldzijde van de kaart luidt als volgt:
20.2.1900.
Monsieur,
Je vous envoie ces deux cartes qui vievment [1]de
paraître avec la pensée qu’elles vous feront
autant plaisir que celles que vous m’avez en=
voyees me l’ont fait. Salutations sincères
 
Duidelijk een tekst die wijst op een correspondentie tussen verzamelaars. De afzender hoopt dat de geadresseerd blij is met de verstuurde kaart en schrijft dat hij blij is met de ontvangen kaarten.
E. Michet en Harry Sellars verzamelen kaarten. Van Harry Sellars is van een andere kaart bekend dat hij “Membre de l’U.P.I.” is.  U.P.I. is de afkorting van Union Photographique Industrielle [2], dat is echter een firma van fotopapier en geen club waar men lid van kan zijn. Voorlopig is de betekenis van U.P.I. onbekend. Het is waarschijnlijk geen grote verzamelaarsvereniging want op kaarten van verzamelaars is deze eenmaal gevonden en het lidnummers is laag: “U.P.I. 69 Paris”. Mogelijk staat de P voor Parisienne.
De andere kaart verzonden door Harry Sellars is duidelijk geen kaart van een verzamelaar, maar van een handelaar in kaarten. Deze Post Card verzonden als drukwerk aan Mr Paul Felix Commis des Telegraphes Cables Algeriens Marseilles omstreeks 1900 biedt verschillende typen Engelse prentbriefkaarten te koop aan, zoals Cartes vues de Londres, Peintures par Hogarth en Generaux Anglais au Transvaal. De prijs is in franken en cents, geld kan worden gestuurd per mandat-postal

[1] vivement ? = levendig, snel
[2] Firma opgericht in 1911. U.I.P. = Union Internationale de Photographie.

Serie Poortjes Gerstenhauer van uitgever W. de Haan
 
Op de zes kaarten uit de Serie 101 van de uitgever W. de Haan in Utrecht van de tekenaar Gerstenhauer staan poortjes of poorten.
Vier van de zes kaarten zijn qua locatie gemakkelijk te vinden. Het zijn:

• Poortje van het Arend Maartenshof aan de Museumstraat te Dordrecht.
• Groothoofdspoort aan de Merwekade te Dordrecht.
• Poortje van het voormalig Minderbroedersklooster aan het Janskerkhof te Utrecht.
• Kerkboog aan de Grote Markt te Nijmegen.

 
De andere twee kaarten met poortjes zijn echter tot nu toe niet thuis te brengen. Het is natuurlijk goed mogelijk dat Gerstenhauer bij deze poorten geen bestaande poort als voorbeeld heeft genomen, maar dat het fantasie-poortjes zijn. Dat lijkt niet zo waarschijnlijk, want er zijn genoeg poorten bekend die als voorbeeld hadden kunnen dienen voor de overige twee kaarten. Pas als deze zoekactie niets oplevert, is de conclusie dat het vrijwel zeker twee niet bestaande poorten zijn. Ook bestaat de mogelijkheid dat Gerstenhauer heeft gewerkt naar oude prenten van niet meer bestaande poortjes.
Op een van die 2 kaarten staat een meisje dat gezien de kleding een weesmeisje kan zijn, in dat geval is het aannemelijk dat het om de poort van een weeshuis gaat. Bij de andere poort met de vrouw met een mand aan de arm zijn er geen concrete aanwijzingen.
 
De afbeelding toont het poortje van het Arend Maartenshof in Dordrecht van Gerstenhauer en een kaart van de uitgever Van de Weg in Dordrecht, de fotograaf is Jozef M. Weber.
 
De twee kaarten met onbekende poortjes zijn op de website www.inoudeansichten.nl van Arnold Tak gezet, in de hoop dat één van de bezoekers de poortjes zal herkennen.

Poortje met vrouw met mand (5422)

Poortje met weesmeisje (5423)

Huize Salentein in 2017
Ten opzichte van 1907 heeft Huize Salentein een ware gedaanteverwisseling ondergaan. Op de kaart van boekhandel D.J. de Boer uit Nijkerk uit 1907 is links tussen de bomen enige bedrijvigheid te zien (kaart op de homepage).
Op 27 mei 1907 vroeg namelijk architect A. Jurling toestemming om aan den zuidwestelijke hoek van Huize Salentein een uitgebouwd gedeelte te mogen aanbrengen. Het betreft hier de bouw van de linker toren. Op 22 juni 1909 vraagt Jurling toestemming om aan de zuidoostelijke hoek van de voorgevel van Huize Salentein een toren te mogen aanbouwen, geheel overeenkomstig die, welke aan den zuidwestelijken hoek is aangebouwd. Zo werd twee jaar later de tweede toren gebouwd. Waarschijnlijk zijn ook de kantelen in 1909 toegevoegd.

Namaak van kaarten
Op de afgelopen contactdag in Zwolle op 17 september gaf Willem Annema een interessante lezing die veel discussie los maakte. Hij ging in op het vaak voorkomende verschijnsel dat één en dezelfde kaart vaak door meer dan één uitgever is uitgebracht. Betreft het legale of illegale namaak en op welke wijze zijn die “(on)vervalste” kaarten gereproduceerd? In dit verband is een advertentie van de uitgever Trenkler interessant. De uitgever Union Graphique Artistique heeft een aantal kaarten uitgegeven met op het oog dezelfde afbeeldingen als kaarten van de uitgever Trenkler uit Leipzig. In een advertentie in het Nieuwsblad van den Boekhandel van 28 december 1901 beklaagt Trenkler zich hierover en stelt zijn eigen product superieur aan dat van Union Graphique Artistique. Trenkler veronderstelt dat de kaarten van de uitgever Union Graphique Artistique met behulp van zijn kaarten zijn nagemaakt. Een nauwkeurig onderzoek tussen kaarten van beide uitgevers kan wellicht meer licht op de zaak werpen. Als Union inderdaad gebruik heeft gemaakt van de kaarten van Trenkler voor zijn drukwerk, dan moet er zeker kwaliteitsverlies zijn opgetreden.
De afgebeelde kaart van Union Graphique Artistique (no. 24) is een kopie van de Trenklerkaart nr. 9916. De Trenklerkaart heeft echter een ronde sierlijst om de molen. Het lijkt erop dat een klein deel van die sierlijst is blijven staan tussen de bladeren van de bomen, de rest is geretoucheerd (zie detail, geheel links, in witte vlek net boven het midden van de kaart).
 
Serie kaarten
Union Graphique Artistique is een kleine uitgever die voor zover bekend maar één serie heeft uitgegeven. De volgende kaarten zijn bekend:
No. 2. ’s-Gravenhage. Kanaal langs de Boschjes
No. 5. ’s-Gravenhage. Huijgensplein
No. 8.  's-Gravenhage. Waterpartij in de Scheveningsche Boschjes
No. 9. ’s-Gravenhage. Benoordenhoutsche weg
No. 10. ’s-Gravenhage. Nassaulaan
No. 12. ’s-Gravenhage. Groenmarkt en Hoogstraat
No. 17. ’s-Gravenhage. Bezuidenhout
No. 18. Voorburg. Achterweg
No. 19. Voorburg. Aan den Broeksloot
No. 21. Voorburg. Vlietweg
No. 24. Leidschendam. [molen Het Hert]
No. 25. Rijswijk. Het “Molentje” aan de Hoornbrug
No. 26. Rijswijk. Panorama aan de Hoornbrug
No. 28. Rotterdam. Willemskade
No. 29. Rotterdam. Maasstation
No. 30. Rotterdam. Noordsingel
No. 34. Rotterdam. Wolfshoek
 
Vestiging Union
In de advertentie van Trenkler staat Amsterdam als vestigingsplaats van Union Graphique Artistique genoemd. Een plaats als ’s-Gravenhage e.o. of Rotterdam, ligt gezien bovenstaande serie meer voor de hand. Haverkate in de Encyclopedie gaat uit van een vestiging in Rijswijk of Rotterdam.
 
Molen
De korenmolen Het Hert in Leidschendam aan de Leidsche kade is gebouwd in 1745 en onttakeld in 1905. De overgebleven molenromp is in 1921 afgebroken.

Recent kwam ik een setje drukproeven tegen met een voor- en achterblad en een nietje er door. Ik heb geen idee of het gebruikelijk was om dit soort drukproeven te maken, voor wie ze gemaakt werden, wie de illustrator is van de betreffende vier prentbriefkaarten, kortom ik ben op zoek naar informatie over onderstaande drukproeven.

Op het voorblad staat de tekst 'Progressive Proofs' en is op de foto het pand van 'Lascelles & Co. Ltd.' afgebeeld. Op het achterblad staat 'Lascelles & Co. Ltd. Process Engravers Gwynne House Essex Street Strand W.C.2'
De drukproeven zijn deels geparafeerd met als datums 30/12/46, 1/1/47 en 2/1/47.
Als je informatie hebt, alvast hartelijk bedankt voor je reactie!

EW

In november 2012 kocht ik in de kringloopwinkel van Bilthoven een serie kaarten met afbeeldingen van kinderen. Zowel de stijl van de tekeningen als de uitvoering van de adreszijde duiden op een Duitse uitgever of drukker. Het setje kaarten bevat 8 kaarten waarvan 1 korte en 1 lange zijde getand zijn en 7 kaarten waarvan 1 korte en 2 lange zijden getand zijn. Het is duidelijk dat de kaarten op een of andere wijze samenhangen in een aantal bladen. Na enig gepuzzel (de tanden grijpen precies in elkaar) blijkt dat het gaat om 2 bladen, ieder van 8 kaarten: vier verticale kaarten bovenaan en vier horizontale kaarten onderaan.

Helaas ontbreekt er in een serie één kaart en helaas, navraag bij de kringloopwinkel leverde niet deze ontbrekende kaart op. Wie kent deze serie en de ontbrekende kaart, dan is ook deze puzzel compleet? Graag je reactie op dit blog.

Lodewijk van Duuren