Reus van Spaarnwoude
 
In het treurspel Gysbreght van Aemstel van Vondel uit 1637 komt in het eerste bedrijf een tekst voor over de Sparewouwer reus.
 
240 Maer Diedrick [1] stijf van kop, die nimmer luistren wil
241 Na reden, noch bescheid, en ‘t veld behoud  met kryten,
242 Werd trotzer, overmits de lange Klaes van Kyten,
243 De Sparewouwer reus, zoo onbeschoft als groot,
244 In alles wat hy dreef hem hulp en bystand bood,
 
In het commentaar op deze tekst staat de volgende uitleg bij de Sparewouwer reus: “een historisch personage, waarvan niet alleen de oude kronieken gewag maken [2], doch waarvan men nog het vaêm op de kerk van Sparenwoude kan zien afgeteekend. Hij schijnt echter een vreedzame boer geweest te zijn, en lang niet zo wreed als gevaarlijk als Vondel hem in dit treurspel afschildert”.
 
Een vaam, vaêm of vadem is een lengtemaat van 6 voet, maar ook de afstand tussen de toppen van de middelvingers bij zijwaarts gestrekte armen. Aan de zuidzijde van de kerk is met twee stenen de vaam van Claes van Kieten aangegeven, deze bedroeg 2 meter 69. Hoe lang de reus is geweest is niet bekend, maar als de verhoudingen bij hem ongeveer gelijk zijn geweest aan een volwassen mens met “normale” lengte dan komt zijn lengte in de buurt van de 2 meter 50. Het vaam van 13e -eeuwse reus uit Spaarnwoude is waarschijnlijk rond 1450 aangebracht. In het kerkje worden een rozenkrans en een paar klompen bewaard, waarvan het bezit aan Klaas van Kieten toegeschreven wordt.
 
Kaart
Onder het meest linker venster van het schip is de vaam van Claes van Kieten aangegeven (niet te zien op de kaart). De kaart is gedrukt door Drukkerij Koopmans in Zwanenburg. De tekening is van Jacq de Jong. Het secretariaat Gilde van de Stompe Toren is in handen van Jacq. de Jong uit Haarlem.
 
Bronnen
De werken van J. van den Vondel uitgegeven door Mr. J. van Lennep. Herzien en bijgewerkt door J.H.W. Unger. Gysbreght van Aemstel; Elektra; Maeghden; 1637-1639: Uitgever: Leiden, Sijthoff, 1889.
 
 [1] Diedrick van Haerlem, maerschalck.

[2] Claes van Kieten is reeds genoemd in de Divisie Chronijk van Holland, een werk dat in 1517 in bij Jan Severszoon te Leiden gedrukt is. Claes heeft in 1296 Engeland bezocht met een aantal Nederlandse edelen, Heer Dirk van Brederode, Heer Willem van Egmondt en Heer Henrick Burghgrave van Leyden.
 

Visschers op Zee
 
De sepiakleurige kaart met de tekst “Visschers op Zee” heeft als afbeelding een schilderij  Johannes Christiaan Schotel uit de collectie van het Dordrechts Museum. Titels van schilderijen willen in de loop van de tijd weleens wijzigen. Zo ook bij dit schilderij dat tegenwoordig de titel “Woelend water met schepen op de Zeeuwse stromen” heeft.
De kaart is aangekocht, omdat een ontbrekende kaart is, die past in een serie reclamekaarten met schilderijen uit het Dordrechts Museum 1). De serie kunstkaarten bevat ten minste 15 kaarten.  Mij zijn heel weinig oude ansichten bekend met afbeeldingen van kunstwerken uit het Dordrechts Museum, met uitzondering van deze serie kaarten. Kaarten waarop echter niet vermeld staat, dat de schilderijen tot de collectie van het Dordrechts Museum behoren.
Op de adreszijden zijn reclameteksten van verschillende firma’s bekend. Van drie kaarten is geen kunstwerk uit het Dordrechts Museum bekend, maar ook niet uit andere musea. Naast deze kunstkaarten, zijn er vergelijkbare kaarten in deze serie met foto’s van molens en klederdrachten in Marken.
Van alle 12 kaarten met kunstwerken uit het Dordrechts Museum is de titel op de kaart ongelijk aan de huidige titel in de collectie 2).

Noten

1. Gepubliceerd in: VDP Magazine 140: 23-27.  Lodewijk van Duuren, 2019. Weggevertjes. Een serie reclamekaarten met kunst, molens en het eiland Marken.
2. Bron: Zoek in de collectie van het Dordrechts Museum. https://www.dordrechtsmuseum.nl/zoeken/collectie/
   

Lodewijk van Duuren

Afdruk tijdstempelklok
 
Bij de uitzending van Tussen kunst en kitsch van 22 april 2020 is een tijdstempelklok van het merk Dorson Jr. beoordeeld. Met een dergelijke klok kan op brieven en andere stukken een datum en tijd gestempeld worden. Op een kaart uit mijn collectie is de afdruk van een dergelijke tijdstempelklok te zien.
Op een brochure uit 1965 van de firma Dorson Jr. uit Chicago, 605 Washington Blvd staan de volgende beschrijvingen:
“A beautiful, quality constructed precision instrument. A handsome clock with smart black dial . . . Easily read . . . Accurate 40 hour jeweled-balance movement. Stainless steel, non-breakable main spring . . . Gleaming Chrome plate case . . . Plate-glass crystal . . . Attractive . . . Lightweight . . . Rigid cushioned base supported on rubber feet. An elegant as well as highly useful and efficient desk piece.
The Dorson Corp., Chicago 6, Illinois U.S.A.” en “DATES EASILY CHANGED by a simple turn of a
wheel. Hours and minutes automatically operated by timeclock.”
De datum wordt dus met de hand ingesteld en de tijd via de klok automatisch weergegeven. Onderaan het klokje en stempel behoort een bijpassend stempelkussen.
 
Naast Dorson Jr. komt ook het merk Erfu vaak voor. Het is niet bekend welk merk tijdstempelklok is gebruikt voor het stempel op de prentbriefkaart. Op het stempel is links de tijd met Romeinse cijfers in uren weergegeven en rechts het aantal minuten in normale cijfers. Het stempel is dus ongeveer kwart voor zeven ’smiddags gezet en de datum is 25 JAN 1919. De letter N tussen de twee “klokjes” staat voor Nachmittag of Namiddag. Er zijn ook stempelafdrukken met V of Vm. (Vormittag). Waarschijnlijk betreft het hier een Duits “Zeitstempel”.
De Engelse naam voor dergelijke stempels is “time (stamp) clock”, in het Duits Zeitstempel of Uhrzeitstempel en in het Frans “(tampon) horodateur” of “Timbre horaire”.
 
Tijdstempelklokken bestonden al in 1890, volgens het United States Patent Office voor een Time Stamp van Charles Stahlberg uit New York.

Lodewijk van Duuren

Heliodore
 
Nu de handel in oude ansichtkaarten vrijwel alleen nog online floreert, dit keer een kaart die op een verkoopsite van kaarten is aangekocht.
Het is een kaart van de uitgever A. Quant (hofleverancier) in Gouda met de Kleiwegbrug uit Gouda. Het is een kaart die gebaseerd is op een foto, maar duidelijk is bewerkt. De dominerende kleuren zijn bruin, rood en groen. Maar het meest kenmerkend zijn de ingetekende wolken op een lichtbruine lucht. Ten slotte is er nog op dunne oranje rand om de afbeelding en de oranje titel. Dergelijke kaarten, die uit veel landen bekend zijn, staan bekend onder de naam heliodore. De drukker en “uitvinder” van deze kaarten is Carl Gottlieb Röder uit Leipzig. De firma H. Guggenheim uit Zürich had de rechten voor Zwitserland voor dergelijke. Guggenheim liet veel kaarten door Röder uit Leipzig drukken. H. Guggenheim bracht omstreeks 1908 een serie kaarten uit van Scheveningen en ’s-Gravenhage uit, met dezelfde adreszijde als de kaart van A. Quant uit Gouda. Veel andere kaarten met een zelfde adreszijde zijn anoniem (geen uitgever vermeld) of van de Rotterdamse uitgever M.A. Frank. Daarnaast zijn er ten minste 40 locale of regionale Nederlandse uitgevers die kaarten met een dergelijke adreszijde hebben uitgegeven.
 
Kenmerken adreszijde
Het zijn kaarten met een deelstreep op de adreszijde, die vrijwel altijd in een groene kleur is gedrukt. Rechts naast het woord Briefkaart  boven de deelstreep staat het woord Postkarte. Een administratief getal van 5 of 6 cijfers staat rechtsonder bij de oudere kaarten en in een postzegelvakje bij de nieuwere kaarten. Er zijn twee lange en daaronder twee korte adreslijnen. Geheel links staat verticaal de naam van de uitgever.
Waarschijnlijk zijn alle kaarten met deze kenmerkende adreszijde gedrukt door C.G. Röder uit Leipzig. Maar of en welke rol H. Guggenheim of M.A. Frank hierbij speelden is onbekend. In ieder geval zijn er enkele kaarten van locale uitgevers waarbij ook het logo van M.A. Frank is afgedrukt. Ook is bekend dat uitgever M.A. Frank uit Rotterdam, sommige van zijn kaarten liet drukken door C.G. Röder.
 
Bronnen

• Helmfried Luers, 2003?. C.G. Röder -  Leipzig. The Postcard Album# 19: 22-24.
• Ruth Freiburghaus, 2013. Guggenheim & Co. 50 Years of Swiss Postcard History. The Postcard Album # 27: 17-20.
  

 
Lodewijk van Duuren

In 2010 is een serie van vier prentbriefkaarten uitgegeven i.h.k.v. een campagne voor succesvol opvoeden. Aan deze campagne werkten gemeenten, Centra voor Jeugd en Gezin, basisscholen, voortgezet onderwijs, kinderopvangorganisaties, (jeugd)zorginstellingen en -professionals in Midden-Brabant mee. De afbeeldingen op de kaarten zijn gemaakt door striptekenaar Gerben Valkema. Op de vier kaarten is zijn stripheld Elsje afgebeeld. 

​EW

Prachtige prentbriefkaart (en tevens poststuk), in 1959 uitgegeven door de KLM bij haar 40-jarig bestaan. De kaart is verzonden naar Portugal en heeft op de voor- en achterkant de twee ter gelegenheid van hetzelfde jubileum uitgegeven postzegels. De postzegels zijn afgestempeld met het stempel 'S-GRAVENHAGE 7 OKTOBER 1959 KLM 40 JAAR. De illustratie van een DC-8 uit de vloot van KLM in volle vlucht is van C. de Jager. Een KLM vliegtuig in volle vlucht is in deze tijden van Corona-crisis een zeldzaamheid. Laten we hopen dat we deze crisis in goede gezondheid snel weer achter ons kunnen laten.