Mapje met “Keep Calm and Carry On”

Het mapje is een doosje met een venster dat 32 kaarten bevat met de afmetingen 100 mm x 140 mm. De titel is POST CARD. Verder zijn er geen gegevens vermeld, wel staan er afbeeldingen van 45 kaarten op het mapje, waarvan 19 kaarten in het mapje voorkomen. Drie kaarten op het mapje hebben de tekst Keep Calm and Carry On. Dit is een Engelse poster uit 1939 en heeft te maken met het uitbreken van de oorlog.

Alle afbeeldingen die op het mapje voorkomen, zijn ook bekend als prentbriefkaart, vergelijkbaar met de kaarten uit het mapje. Zeer waarschijnlijk zijn deze kaarten ook afkomstig uit mapjes.
De adreszijde is vrij typisch met 6 vierkante vakjes links boven (in gebruik voor de datum), een postzegelvakje als een blanco postzegel en vijf adreslijnen van gelijke lengte. De achtergrond kleur van de adreszijde geeft de suggestie dat het om een oude beduimelde kaart gaat.
 
Reconstructie
Op basis van het afgebeelde mapje met inhoud en enkele bronnen op internet, kunnen drie mapjes als bron voor de omslag gereconstrueerd worden, het zijn een mapje met “Keep cal mand carry on”, Amerikaanse oorlogsfoto’s en -posters,  strip- en gamefiguren. Dan blijven er van de 45 nog 10 over. Acht er van zijn reclameaffiches van onder meer Coca Cola, American Weekly, Vespa en Dubble Bubble Gum, de andere twee zijn van The Beatles and Michael Jackson. Vermoedelijk gaat het om twee verschillende mapjes en komt het totaal aantal mapjes op vijf stuks met 32 kaarten per mapje.
Als losse kaarten zijn ook bekend foto’s  van de Rolling Stones, Elvis Presley en Bob Dylan. En kaarten met reclameaffiches voor Budweiser Lager Beer en Grafoni Columbia.

Lees het verhaal met alle afbeeldingen in de PDF.

Bronnen

• Lodewijk van Duuren, 2020. 35 jaar Super Mario Bros. Blog VDP. Kaart van de maand oktober 2020. www.prentbriefkaarten.info.
• Carti postale / Felicitari - Noi  https://www.anticlicolibris.ro/230-carti-postale-felicitari-noi

Uitgeverij Tango en Cocktail Comix

Uitgeverij Tango in Leiden gaf in 1973 een mapje met 12 prentbriefkaarten uit van 12 striptekenaars (zie tabel 1).  Van tien kaarten is de striptekenaar bekend, van 2 kaarten zijn de tekenaars niet bekend. Het ontwerp van de adreszijde is gezien het postzegelvak geheel of gedeeltelijk van Joost Swarte.
 
Uitgeverij Tango
In juli 1973 is Uitgeverij Tango, onderdeel van A.W. Sijthoff's Uitgeversmaatschappij N.V. opgericht. Juli. De uitgeverij heeft maar kort bestaan, want in 1975 is A.W. Sijthoff's Uitgeversmaatschappij B.V. als productgroep ondergebracht bij Samsom Uitgeverij B.V. te Alphen a/d Rijn en is Uitgeverij Tango opgeheven. Tango is, net als Sijthoff, gevestigd in de Doezastraat 1 te Leiden en regelmatig aangeduid als ‘die wilde dochter van de ouwe Sijthoff’.
In de korte periode van haar bestaan profileerde Tango zich met een zeer gevarieerd, controversieel, en ludiek fonds. Spraakmakende titels waren Fred Haché Show-boek (1973) van Wim T. Schippers en Gied Jaspers en “Aan die vuile viezeriken van de VPRO... en andere vrolijke brieven”, een bloemlezing uit de brieven die de VPRO kreeg naar aanleiding van haar Barend Servet-shows.
Ook gaf Tango een serie van zeven delen van Eric de Noorman uit van Hans G. Kresse (heruitgaven) en Horre, Harm en Hella geschreven door Andries Brandt. Hij is bekend van Nederlandse krantenstrip en tekststrip met dezelfde naam van de Toonder Studio’s.
 
Cocktail Comix
Op de adreszijde van de kaarten uit het mapje staat in vier talen “Leest Cocktail Comix”. Dit is de titel van een stripboek van Joost Swarte met bijdragen van negenn striptekenaars, eveneens uitgegeven door Tango in 1973. Op de omslag van  Cocktail Comix staat "Stuntelaars, schelmen, spotvogels, stakkers & spionnen samengebracht in 'n scala van strips door Bill Bodewes, Harry Buckinx, Evert Geradts, Ever Meulen, Peter Pollmann [Peter Pontiac], Marc Smeets, Armand Stijnen, Joost Swarte en Willem". Alleen Aart Clerkx van de kaart met Aat van Ramp komt niet in bovenstaand lijstje voor. En over de auteur Willem is enige verwarring. De KB noemt Willem als illustrator van het boek, maar verbindt dat aan de striptekenaar Willem Verburg die niet bekend is als tekenaar van een kaart. Echter de tekenaar Bernard Holtrop, die zijn werk ondertekent met Willem, is een van de tekenaars van de prentbriefkaarten.

Lees het blog met alle afbeeldingen in de PDF.
 
Bronnen

• B.P.M. (Berry) Dongelmans, 2007-2008. Het Sijthoff-archief digitaal beschreven. De Boekenwereld Jaargang 24. Op DBNL.
• Nieuwsblad van het Noorden, 1974. Tango, buitenbeentje van ‘conservatieve’ Sijthoff. N.v.h. N. 18 januari 1974.

Japanse autofabrikant Toyota
 
De kaart hoort mijn inziens zeker thuis in een verzameling auto-kaarten, al is het de adreszijde die daarbij de doorslag geeft. Het is een reclamekaart met een frankeermachinestempel uit Leidschendam uit het jaar 1976. Een deel uit de gedrukte brieftekst maakt duidelijk waarom op de beeldzijde een bos bloemen staat “Deze tuil bloemen afgebeeld op deze kaart maar vergroot tot poster ligt 9, 10 en 11 september a.s. voor u klaar in onze showroom ter herinnering aan het rijke boeket Toyota’s dat u daar heeft gezien.” De brief is ondertekend door Louwman & Parqui Binkchorstlaan 174. Den Haag Veursestraatweg 280, Leidschendam Toyota Dealer.
Louwman en Parqui halen in 1964 de eerste Toyota naar ons land. De auto is van het type Crown, in 3 uitvoeringen: Crown, Crown demi de luxe en Crown de luxe. De Toyota Crown is een automodel dat geproduceerd wordt door de Japanse autofabrikant Toyota sinds 1955.
Sakichi Toyoda (1867-1930) was de grondlegger van de Toyota-fabrieken.  In 1933 start zijn zoon Kiichiro een autoafdeling binnen de weefmachinefabriek van zijn vader. In 1937 wordt de Toyota Motor Corporation opgericht. Let op Toyota in plaats van Toyoda. Om Toyota te schrijven in het Katana-schrift heb je acht penseelstreken nodig en dat brengt volgens japanners geluk.

Bronnen
Frans Jacobs, 2023. Hoe de Toyoda-familie de basis legde voor Toyota. Autoweek.

Planetarium in Franeker
 
Op 19 september 2023 is het Eise Eisinga Planetarium in Franeker is door Unesco uitgeroepen tot werelderfgoed. Het Koninklijk Eise Eisinga Planetarium is een uitstekend voorbeeld van een technologisch ensemble dat een bewegend schaalmodel van het zonnestelsel toont zoals dat bekend was aan het eind van de achttiende eeuw. Het illustreert duidelijk een bijzonder moment in de geschiedenis van de wetenschap en in het begrijpen van het heliocentrische model van het zonnestelsel (toelichting Unesco). Het planetarium is één van de kleinste gebouwen op de werelderfgoedlijst, waar in totaal meer dan duizend monumenten op staan.
 
Het planetarium is tussen 1774 en 1781 vervaardigd door de Friese wolfabrikant en amateurastronoom Eise Eisinga en is daarmee het oudst werkende planetarium ter wereld.
Eisinga bouwde het planetarium in zijn woning in Franeker. Het astronomisch uurwerk, aangedreven door een slingeruurwerk, is in de woonkamer gebouwd. Het geeft een actueel beeld van de posities van de zon, de maan, de aarde en de vijf andere planeten die destijds bekend waren.
 
Er zijn vele prentbriefkaarten uitgegeven van het planetarium in Franeker. De afgebeelde kaart is omstreeks 1900 uitgegeven door Westerbaan’s boekhandel in Franeker.

Hertogelijk Slot in Schwerin (Stadzijde)
 
De drukkerij en uitgever E. de Bont & Zoon in Rotterdam gaf circa 1900 een kaart uit van het hertogelijk slot in Schwerin (Mecklenburg). Op zich is het opmerkelijk dat een Nederlandse uitgever een kaart uitbrengt van een stad in het buitenland. Maar in dit geval is de aanleiding voor deze uitgave wel voor de hand liggend. Want op 16 oktober 1900 deelt Koningin Wilhelmina haar verloving met Zijne Hoogheid Hertog Hendrik van Mecklenburg-Schwerin aan. Opmerkelijk is wel dat dit voor zover bekend de enige prentbriefkaart is die E. de Bont & Zoon heeft uitgegeven.
 
Prins Hendrik
Prins Hendrik de echtgenoot van Wilhelmina komt uit een aanzienlijk Duits geslacht, verbonden aan het afgebeelde slot in Schwerin. In het krantenbericht over de verloving staat de volgende tekst:
“Hertog Heinrich, Wladimir, Albert, Ernst van Mecklenburg-Schwerin werd 19 April 1876 te Schwerin geboren. Hij is luitenant à la suite van het Pruisische garde-jagerbataljon, à la suite van het regiment fuseliers van Mecklenburg no. 90. Hij is de zoon van Hertog Frederik Frans II en de Groothertogin douairière Marie, geboren Prinses van Schwarzburg. De oom van den tegenwoordigen Groothertog van Mecklenburg-Schwerin, hertog Johann Albert, is gehuwd met prinses Elisabeth van Saksen-Weimar, dochter van Prinses Sophie der Nederlanden, de vorstin, die den groothertog van Saksen jaarlijks op zijn reis naar Scheveningen vergezelt. De aanstaande Prins-Gemaal is de halve broer van dezen hertog Johann Albert. Om dit te verklaren, dient men te weten, dat de Prins-Gemaal een kind is uit het derde huwelijk van den grootvader van den regeerenden groothertog.” Prins Hendrik groeide op in het slot van Schwerin, maar ging later op zich zelf wonen in een villa in Schwerin.
Tijdens de november-revolutie van 1918 is het vorstenhuis Mecklenburg-Schwerin afgezet.
 
Werkbezoek Willem-Alexander en Maxima
In 2019 brengen koning en koningin een bezoek aan Schwerin. Na kennismaking met de minister-president gaat het gezelschap naar de oranjerie van het voormalige groothertogelijke slot in Schwerin, dat als een sprookjesachtig kasteel aan de rand van het historische stadscentrum is gebouwd. Van de oorspronkelijke inventaris van het slot is niet veel over, mogelijk bevindt zich in Paleis Het Loo meer dan in Duitsland. Toen Hendrik een villa in Schwerin betrok, nam hij stoelen mee uit het slot. Vlak voor zijn huwelijk met koningin Wilhelmina, in 1901, laat hij de inboedel van zijn villa naar Het Loo overbrengen. Indrukwekkend is de lijst met wat uit Schwerin naar Apeldoorn is: opgezette krokodil, apenschedels, prenten en schilderijen, maar ook de eikenhouten stoelen met leren bekleding, versierd met het wapen van het groothertogdom, afkomstig uit het Slot.
 
Prentbriefkaart
De kaart van E. de Bont heeft een vrij uitzonderlijke vormgeving. De twee zwarte randen links en onder de foto geven het effect van een derde dimensie. De gebruikte foto is zeer waarschijnlijk door een Duitse fotograaf gemaakt. Er zijn veel oude Duitse kaarten die grote gelijkenis vertonen met de Nederlandse kaart, maar op één na ontbreken de vier zwanen in het water voor het slot. Die ene kaart is een maneschijnkaart van de uitgever Wilhelm Greve Postkarten-Verlag, Berlin S.W.
 
Bronnen

• Max vandaag, 2019. Van Duitsen bloed. 20 mei 2019.
• De Courant, 1900. Vervolg der Nieuwstijdingen. De Koningin verloofd. 17 oktober 1900.

 
Lodewijk van Duuren

Heinr. Weisweiler, Düren
 
Op een Duitse kaart met een fantasie-afbeelding is op de adreszijde een blauwe opdruk Briefkaart. geplaatst en geheel links de opdruk: Leverancier Heinr. Weisweiler, Düren Rheinland. Bij leverancier denk je in eerste instantie aan een reclamekaart, maar bedoeld is uitgever Heinrich Weisweiler uit de Duitse plaats Düren. Het betreft hier een in Nederland geïmporteerde kaart die in 1901 is verstuurd van Schiedam naar Goes. De Duitse fantasiekaart is door een overdruk bruikbaar gemaakt voor de Nederlandse markt.
 
Er zijn echter ook twee prentbriefkaarten bekend van Heinr. Weisweiler met het woord Briefkaart boven de adreslijnen. De een met het portret van Prins Hendrik van Mecklenburg-Schwerin en de ander met portretten van Koningin Wilhelmina en Prins Hendrik. Op beide kaarten staat de tekst “Eenigste Leverancier voor Holland Heinr. Weisweiler, Düren (Rheinland).”

Het totaal aantal kaarten dat van deze uitgever bekend is, is niet bijster groot, naast de drie bovengenoemde kaarten is er ook nog een Duitse kaart van een hotel in Essen a.d. Ruhr bekend.
 
Boekenlegger
In de collectie Brieven en Documenten van het Van Gogh Museum (b 5269 V/1994), bevindt zich een boekenlegger, waarop de achterzijde een bijbeltekst uit Spreuken en de naam Theo staat. De boeken is aan de Theo van Gogh, de broer van Vincent toegeschreven. Opvallend aan deze boekenlegger is dat de randversiering qua uitvoering geheel overeenkomt met de randversiering van de kaart van Heinr. Weisweiler. Deze boekenlegger is zeer waarschijnlijk van dezelfde drukker als de kaart en misschien ook wel van dezelfde uitgever.

Lees het blog in de PDF met alle afbeeldingen.

Lodewijk van Duuren

Kaart met reclame voor Delpher
 
In de openbare bibliotheek van Leiden lag vrijdag j.l. een stapeltje kaarten met een afbeelding van een krant met de titel op de beeldzijde “Ontdek het verleden Begrijp het heden”.
Op de adreszijde staat linksboven een QR-code en de tekst: “Lees op delpher.nl over vrouwenrechten in de krant van 1970”.
 
Delpher
Delpher is een website ontwikkeld en wordt beheerd door de Koninklijke Bibliotheek, die hiervoor samenwerkt met diverse bibliotheken en instellingen. De teksten komen uit de collecties van diverse wetenschappelijke instellingen, bibliotheken en erfgoedinstellingen.
Momenteel vind je hier ruim 1 miljoen boeken, ruim 1,7 miljoen kranten (waaronder de eerste Nederlandse krant uit 1618), 12 miljoen tijdschriftpagina’s en 1,5 miljoen radiobulletins.
 
Kaart
Op de kaart staat behalve de krantenkop Dolle Mina’s willen „baas in eigen buik zijn”, 24e jaargang no. 273 en maandag 16 maart 1970. Volgens Delpher zijn er tien verschillende kranten met berichten over de actie van Dolle Mina’s.  Alleen het Algemeen Handelsblad heeft deze titel boven het bericht staan en ook het jaargang en nummer komen overeen met deze krant. De overige tekst op de kaart is onleesbaar en de titels “Primeur” en “Het weer vandaag” komen niet in de echte krant voor.
 
Boomerang
Bij enig speurwerk naar het jaar van uitgifte van deze krant, blijkt dat de kaart er één uit een serie van vier Boomerang-kaarten uit 2022 is. De nummers van alle vier kaarten is P10-22. De kaart uit de bibliotheek is zeer waarschijnlijk ook een Boomerang kaart, maar alleen het gedeelte linksboven op de kaart is blijven staan, en verder niet het logo en nummer van de Boomerang-kaart. Heeft de Koninklijke Bibliotheek of Boomerang wellicht deze “anonieme” kaarten aan openbare bibliotheken geleverd.

Lees de PDF met alle afbeeldingen

Fotograaf Ir. W. Voerman
 
Willem Voerman, Hattem
Willem Voerman stuurt vanuit Hattem in 1936 een nieuwjaarskaart naar de familiehonig in Huizen (N.H.) met een adreswijziging. Het nieuwe adres is Polluxstraat 15 in Hilversum. Op de nieuwjaarskaart met een foto van pijlkruid staat op de adreszijde: 136. PIJLKRUID Foto: Ir. W. Voerman. Willem Voerman is de jongere broer van Jan Voerman Jr., de tekenaar van de bekende plaatjes van een aantal Verkade-albums. Willem Voerman is geboren te Hattem op 28 juni 1894. Hij woonde en werkte in Hattem, Delft, Hilversum, Bilthoven en vanaf 1959 in Epe. W. Voerman is overleden te Apeldoorn op 20 maart 1968. Als kunstenaar is hij aquarellist, tekenaar, keramist, kunstnijveraar en schilder. Vormde zich als tekenaar, schilder en aquarellist zelf, kreeg les van Luigi de Lerma in keramiek. Onderwerpen zijn landschappen, stadsgezichten en architectuur (molens).
Alle gegevens duiden op Willem Voerman als fotograaf van een grote serie ansichtkaarten uit heel het land, maar geen enkele bron noemt hem als fotograaf.
 
Willem Jan Voerman, Zwolle
Tot ik de kaart met Willem Voerman uit Hattem als afzender vond, leek mij Wim (Willem Jan) Voerman (1896-1963) de fotograaf van deze kaart. Aanvankelijk was hij inspecteur bij een verzekeringsmaatschappij. In januari 1927 vestigde hij zich in Zwolle als fotograaf aan Groot Weezenland 6 en was tot 1960 in Zwolle werkzaam als fotograaf. In de jaren dertig maakte Wim Voerman diverse opnamen van stadsgezichten in Zwolle en een serie lantaarnplaatjes van het interieur van de Ambachtsschool aan de Hortensiastraat. In de telefoongids van 1950 staat als zijn activiteit: “foto, kino, projectieb.[-eelden]”.
Wim Voerman heeft voor zover bekend geen ingenieurstitel en daarom schrijf ik de bovenstaande serie kaarten toe aan ingenieur, kunstenaar en fotograaf Willem Voerman (1894-1968).
 
Prentbriefkaarten
De serie kaarten van Ir. W. Voerman zijn echte fotokaarten, waarvoor gebruik is gemaakt van fotopapier met onder de deelstreep een kleine driehoek. Mogelijk is dit papier van de Belgische firma Gevaert. De witte rand om de foto is onregelmatig gekarteld. Sommige kaarten zijn genummerd en andere niet. Het laagst bekende nummer is 136 (pijlkruid), het hoogste 6141 (Delft).
 
Bronnen

• Jeanine Otten, 2001. Van Adrian tot Ziegler. Fotografen in Zwolle 1860-1960. Zwols Historisch Tijschrift 18e jrg (1): 40-47.
• Peter Voerman, 2020. Jan Voerman Jr. Een kunstenaarszoon op eigen benen. https://voermanrahder.com