Nelly ten Have en het Calligrafisch atelier
Biografie Nelly ten Have
Nelly Johanna ten Have is geboren in Amsterdam op 17 mei 1900 en overleden in Amsterdam op 11 september 1982. Zij was de dochter van boekhandelaar Wiechert ten Have (1872-1966) en Adriana van der Plas (1872-1928). Op 23 juni 1932 trouwde ze met Albert Spruijt in Amsterdam. Het werk bleef ze echter ondertekenen met Nelly ten Have. Op 16-jarige leeftijd deed zij haar intrede in de zaak van haar vader, de boekhandelaar W. ten Have in de Kalverstraat.
Na de Handelsschool zou ze voor de kunstafdeling van haar vaders boekhandel worden opgeleid.
De kunst van de calligrafie had echter haar grote belangstelling en daarom deed ze “examen “middelbaar schoonschrijven” en volgde lessen aan de Dagteekenschool voor meisjes van de Academie voor Beeldende Kunsten onder leiding van Georg Rueter. Vanaf 1925 gaf ze haar werk uit onder den naam Calligrafisch atelier Nelly ten Have Amsterdam. De kaarten zijn uitgegeven door haar vader onder de naam N.V. Boekhandel W. ten Have. De complete collectie van Nelly ten Have’s ontwerpen is bewaard gebleven en bevindt zich in het Rijksmuseum voor religieuze kunst te Utrecht.
Tiny ten Have
Martina Jacoba ten Have (Tiny), geboren op 10 maart 1910 in Amsterdam en overleden op 11 juli 1970 in Velden am Wörthersee is de jongere zus van Nelly. Toen Tiny zich ook al jong aangetrokken voelde tot de calligrafie onderrichtte Nelly haar jongste zus in de eerste beginselen van deze kunst. Tiny volgde ook een studie aan de Kunstgewerbe-Schule te Offenbach en was leerling van Rudolf Koch. Nelly en Tiny vormen samen het Calligrafisch atelier in Amsterdam aan de Herengracht 335. Tiny leverde vooral handwerk, terwijl Nelly meer is ingesteld op de reproductie. Nelly zegt daarover in het interview: “De calligrafieën, welke ik buiten de 'opdrachten maakte, dus spreuken, bijbelteksten enz. werden in groote oplagen gereproduceerd."
Teksten
Nelly ten Have heeft uit vele bronnen geput voor de teksten op haar kaarten. Ook heeft zij zelf teksten voor haar kaarten geschreven. De teksten komen veelal uit het oude en nieuwe testament en uit zangbundels met stichtelijke liederen. Hieronder enkele voorbeelden:
Nummering kaarten en datering
De meeste kaarten van Nelly ten Have zijn genummerd. Het laagste nummer is 501 en het hoogste nummer 720. Nummer 526 en 547 hebben het K-nummer van de drukkerij De Brakke Grond in Amsterdam en nummer 509 is gedrukt door drukkerij De IJssel (Borst) in Deventer. Advertenties voor haar briefkaarten verschijnen in diverse kranten van 25 februari 1939 tot en met 28 september 1940.
Er is slechts één kaart van haar bekend met een leesbaar poststempel, namelijk 1948. Een voorlopige vaststelling van de periode van uitgifte is 1935-1950. Volgens haar interview gaat in het jaar 1918 de eerste door haar ontworpen en in kleuren gedrukte wandkaart-met-een-spreuk over de toonbank. Mogelijk is zij pas omstreeks 1935 begonnen met de uitgave van kaarten en was haar eerdere werk van een andere aard, zoals oorkonden en spreuken voor aan de wand.
Download de PDF met alle afbeeldingen
Bronnen
Lodewijk van Duuren
Biografie Nelly ten Have
Nelly Johanna ten Have is geboren in Amsterdam op 17 mei 1900 en overleden in Amsterdam op 11 september 1982. Zij was de dochter van boekhandelaar Wiechert ten Have (1872-1966) en Adriana van der Plas (1872-1928). Op 23 juni 1932 trouwde ze met Albert Spruijt in Amsterdam. Het werk bleef ze echter ondertekenen met Nelly ten Have. Op 16-jarige leeftijd deed zij haar intrede in de zaak van haar vader, de boekhandelaar W. ten Have in de Kalverstraat.
Na de Handelsschool zou ze voor de kunstafdeling van haar vaders boekhandel worden opgeleid.
De kunst van de calligrafie had echter haar grote belangstelling en daarom deed ze “examen “middelbaar schoonschrijven” en volgde lessen aan de Dagteekenschool voor meisjes van de Academie voor Beeldende Kunsten onder leiding van Georg Rueter. Vanaf 1925 gaf ze haar werk uit onder den naam Calligrafisch atelier Nelly ten Have Amsterdam. De kaarten zijn uitgegeven door haar vader onder de naam N.V. Boekhandel W. ten Have. De complete collectie van Nelly ten Have’s ontwerpen is bewaard gebleven en bevindt zich in het Rijksmuseum voor religieuze kunst te Utrecht.
Tiny ten Have
Martina Jacoba ten Have (Tiny), geboren op 10 maart 1910 in Amsterdam en overleden op 11 juli 1970 in Velden am Wörthersee is de jongere zus van Nelly. Toen Tiny zich ook al jong aangetrokken voelde tot de calligrafie onderrichtte Nelly haar jongste zus in de eerste beginselen van deze kunst. Tiny volgde ook een studie aan de Kunstgewerbe-Schule te Offenbach en was leerling van Rudolf Koch. Nelly en Tiny vormen samen het Calligrafisch atelier in Amsterdam aan de Herengracht 335. Tiny leverde vooral handwerk, terwijl Nelly meer is ingesteld op de reproductie. Nelly zegt daarover in het interview: “De calligrafieën, welke ik buiten de 'opdrachten maakte, dus spreuken, bijbelteksten enz. werden in groote oplagen gereproduceerd."
Teksten
Nelly ten Have heeft uit vele bronnen geput voor de teksten op haar kaarten. Ook heeft zij zelf teksten voor haar kaarten geschreven. De teksten komen veelal uit het oude en nieuwe testament en uit zangbundels met stichtelijke liederen. Hieronder enkele voorbeelden:
- Adriaen Valerius (ca. 1570-1625): Hadd’ ons de Heer (Nederlandtsche Gedenck-clank 1628).
- Hieronymus van Alphen (1746-1803): Nooit kan 't geloof te veel verwachten.
- Predikant Abraham Rutgers (1751-1809): Amen. Vader! Op Uw paden.
- Nicolaas Beets (1814-1903): Daar is uit 's werelds duist're wolken (kerstlied uit de 19e eeuw).
- P.A. de Génestet (1829-1861): Werken en denken en leeren is leven.
- Dominee Johannes Riemens sr. (1842-1908): De zonne voor wier stralen… Uit: Nu daagt het in het Oosten.
- Hens Clinge Doorenbos (1884-1978): Leef niet voor niets.
Nummering kaarten en datering
De meeste kaarten van Nelly ten Have zijn genummerd. Het laagste nummer is 501 en het hoogste nummer 720. Nummer 526 en 547 hebben het K-nummer van de drukkerij De Brakke Grond in Amsterdam en nummer 509 is gedrukt door drukkerij De IJssel (Borst) in Deventer. Advertenties voor haar briefkaarten verschijnen in diverse kranten van 25 februari 1939 tot en met 28 september 1940.
Er is slechts één kaart van haar bekend met een leesbaar poststempel, namelijk 1948. Een voorlopige vaststelling van de periode van uitgifte is 1935-1950. Volgens haar interview gaat in het jaar 1918 de eerste door haar ontworpen en in kleuren gedrukte wandkaart-met-een-spreuk over de toonbank. Mogelijk is zij pas omstreeks 1935 begonnen met de uitgave van kaarten en was haar eerdere werk van een andere aard, zoals oorkonden en spreuken voor aan de wand.
Download de PDF met alle afbeeldingen
Bronnen
- Anoniem, 1936. Het „calligrafisch atelier" van de dames Ten Have. De Nederlander 20 november 1936.
- Anoniem, 1942. In een Calligrafisch atelier. Margriet 6 Maart 1942. No. 10: 16-17.
- J. Kruizinga Gerrit Vermeer, 2002. Have, Nelly Johanna ten. https://www.ensie.nl/xyz-van-amsterdam/have-nelly-johanna-ten
- Stadarchief Amsterdam. Bevolkingsregisters
Lodewijk van Duuren
