Max Victor en Julius Cramer, uitgevers uit Keulen
Max Victor en Julius Cramer hebben beiden als Keulse uitgevers, kaarten van Nederland uitgegeven.
Max Victor
Duitse joden waren aan het begin van de twintigste eeuw leiders in de grafische industrie in Duitsland, met alleen al in Berlijn meer dan dertig drukkerijen die in het bezit waren van joden. Max Victor in Keulen en Adolf Sala in Berlijn zijn twee bekende Joodse drukkers en uitgevers.
Max Victor is een veelzijdige Duitse uitgever, die zowel voor de Duitse, Belgische, Luxemburgse als de Nederlandse markt kaarten heeft uitgegeven. Volgens de website van Helmfried Luers was hij een van de grotere Duitse drukkers omstreeks 1900.
De uitgever Max Victor is opgericht in 1876 en op verschillende plaatsen in Keulen gevestigd, onder meer in 1889 in de Sternengasse 12 en in 1903 in de Blindgasse 2
Er is weinig bekend over het leven van Max Victor. Op 11 mei 1923 trouwt Siegmund Victor, geboren te Keulen op 14 augustus 1886, met Marie Louise de Greef te ’s-Gravenhage. Als beroep staat in de huwelijksacte handelsvertegenwoordiger. Hij is de zoon van Max Victor (geboren in 1848 en volgens de bovenstaande acte uit 1923 overleden) en Rosalie Rosenbaum (geboren 26 juni 1857 te Grebenstein).
Het is niet zeker of het hier dezelfde persoon betreft als de uitgever Max Victor, maar de mogelijkheid kan niet worden uitgesloten.[1] Ook is er de uitgever Alfred Victor in Köln, het is niet bekend of er familierelaties zijn met Max Victor.
Uit advertenties in de Allgemeiner Anzeiger für Buchbindereien van 1897 (12e Jrg. 15 März no. 6) staat Max Victor uit Köln am Rhein bekend als Luxuspapierfabrik. Ook adverteert hij in dat tijdschrift voor Centenar-Postkarten, Sammel-Postkarten, Liebig-Bilder en Albums. De schrijfwijzen voor zijn vestigingsplaats zijn Köln, Cöln, Cologne en Keulen.
Nederlandse kaarten
Een kaart met een visser en vrouw is verstuurd op 31 juli 1899. Op de beeldzijde staat Kunstanstalt Max Victor, Köln. De adreszijde is in twee drukgangen gedrukt, het woord briefkaart in zwart en de adreslijnen in groen. Mogelijk is het woord Briefkaart niet door Max Victor gedrukt.
Een andere kaart met twee zwart-wit foto’s van Koningen Wilhelmina en Prins Hendrik en een gekleurde randversiering in reliëf, is een uitgave van Max Victor, Keulen. Beide kaart zijn steendrukken.
Samenwerking met andere uitgevers
W. Hagelberg, Berlin
Een „houd tegen het licht” kaarten met de tweetalige tekst Gruss aus Diedenhofen / Souvenir de Thionville vermeldt twee uitgevers Kunstverlag Max Victor. Köln a. Rhein en W. Hagelberg Akt. Ges. Berlin. De laatste uitgevers in bekend van „houd tegen het licht”-kaarten is zeer waarschijnlijk de drukker of producent van de kaart in opdracht van Max Victor.
Stengel, Dresden
Er zijn drie kaarten van Max Victor (Metz, nummer 15288, St. Quentin, 10608 en Dolhain, 2158) waarbij op de foto met witte cijfers een clichénummer staat. Dit is een typische wijze van nummering van de drukker en uitgever Stengel in Dresden en Berlijn. Met name kaarten die Stengel voor andere uitgevers drukte, zijn voorzien van een dergelijk nummer.
Ottmar Zieher, München
Ottmar Zieher (1857-1924) is een bekende uitgever van prentbriefkaarten. In 1900 staat hij als volgt in het handelsregister ingeschreven „Ansichtspostkarten-Zieher Ottmar, Kunst- und Verlagsanstalt, München-Leipzig, Hofstatt 6/I, München; Postkartenfabrikation jeder Art; Spezialität: Künstlerpostkarten“. De drukwerkopdrachten werden hoofdzakelijk door Leipziger firma’s uitgevoerd. Een kaart van Cleve (poststempel 1901) is echter door Max Victor uit Keulen gedrukt. Op de beeldzijde van de kaart staat Ottmar Zieher, München en Max Victor, Köln.
H. Steinhäuser fils, Ettelbrück
Een kaart met de titel Souvenir d’Ettelbrück en het poststempel 1899 vermeldt op de adreszijde twee uitgevers: Verlag van H. Steinhäuser fils, Ettelbrück en Kunstanstalt Max Victor, Cöln. De titel van de kaart is Souvenir d’Ettelbrück. Heinrich Steinhäuser is de eigenaar van een winkel in koloniaalwaren, boekhandel, speelgoed en bazarartikelen in Ettelbrück (Luxemburg). Als opdrachtgever liet hij Max Victor deze kaart drukken.
Jac. van Rennes, Utrecht
De randversieringen die Max Victor voor zijn kaarten gebruikt, zijn ook voor Nederlandse kaarten gebruikt. Een van de randen is gebruikt voor een kaart van Gileppe met onderaan de tekst Editeur Max Victor, Cologne. Een kaart met een afbeelding van de Deltsche poort in Rotterdam heeft dezelfde randversiering. Een vergelijkbare kaart van Gileppe heeft een zelfde randversiering als van de uitgever Jac. van Rennes uit Utrecht met een afbeelding van de Tolsteegbrug.[2]
Julius Cramer
In 1947 verscheen bij het honderdjarig bestaan van de firma in een jubileumboek met de titel: “Hundert Jahre Julius Cramer, Druckerei und Papierverarbeitungswerk, Köln-Ehrenfeld : 1847–1947”.
In 1847 is de firma opgericht, die zich voornamelijk bezig hield met drukken en verwerken of bewerken van papier. Waarschijnlijk was het uitgeven van kaarten een bijzaak. Ze worden veel minder te koop aangeboden dan de kaarten van Max Victor. Bijzonder is het dan ook dat er wel kaarten van Nederland zijn uitgegeven en wel een serie van ten minste drie kaarten van het Tolhuis in Amsterdam-Noord aan het IJ.
Kort na de oprichting in 1847 brengt Julius Cramer in 1852 een bezoek aan Amsterdam. Hij wordt daarbij in het vreemdelingenregister ingeschreven. Hij verblijft in een logement aan de O.Z. Voorburgwal. In het register staat zijn beroep koopman, geboren te Keulen en woonachtig te Keulen, doel van het verblijf zijn handelszaken, hij is 28 jaar oud en als kerkgenootschap Evangelisch. Hieruit valt af te leiden dat hij in 1824 of 1823 in Keulen is geboren. Hij deed daarna wel vaker handel met Nederland. In een advertentie in het Algemeen Handelsblad, levert de fabriek van Julius Cramer papieren zegels voor brieven met namen of [van?] allerhande firma’s. Agenten worden gezocht in alle provincies van Nederland. De poststempels van twee kaarten van het Tolhuis zijn van 1900. Voor of in 1900 heeft hij zijn gedrukte kaarten in Nederland kunnen afzetten. Omdat het voor zover bekend alleen om kaarten van het Tolhuis in Amsterdam gaat, was de uitbater van het Tolhuis waarschijnlijk de afnemer van de kaarten. In 1900 was Pieter Mol, die in 1872 de nieuwe uitbater werd.
Bronnen
Noten
[1] Siegfried Victor heeft ook jongere zuster Frida Victor, geboren op 1 maart 1894 in Keulen. Bron www.ancestry.com.
[2] Adreszijde van de Nederlandse kaart is gelijk aan de kaart van Max Victor.
Downlaod PDF
Lodewijk van Duuren
Max Victor en Julius Cramer hebben beiden als Keulse uitgevers, kaarten van Nederland uitgegeven.
Max Victor
Duitse joden waren aan het begin van de twintigste eeuw leiders in de grafische industrie in Duitsland, met alleen al in Berlijn meer dan dertig drukkerijen die in het bezit waren van joden. Max Victor in Keulen en Adolf Sala in Berlijn zijn twee bekende Joodse drukkers en uitgevers.
Max Victor is een veelzijdige Duitse uitgever, die zowel voor de Duitse, Belgische, Luxemburgse als de Nederlandse markt kaarten heeft uitgegeven. Volgens de website van Helmfried Luers was hij een van de grotere Duitse drukkers omstreeks 1900.
De uitgever Max Victor is opgericht in 1876 en op verschillende plaatsen in Keulen gevestigd, onder meer in 1889 in de Sternengasse 12 en in 1903 in de Blindgasse 2
Er is weinig bekend over het leven van Max Victor. Op 11 mei 1923 trouwt Siegmund Victor, geboren te Keulen op 14 augustus 1886, met Marie Louise de Greef te ’s-Gravenhage. Als beroep staat in de huwelijksacte handelsvertegenwoordiger. Hij is de zoon van Max Victor (geboren in 1848 en volgens de bovenstaande acte uit 1923 overleden) en Rosalie Rosenbaum (geboren 26 juni 1857 te Grebenstein).
Het is niet zeker of het hier dezelfde persoon betreft als de uitgever Max Victor, maar de mogelijkheid kan niet worden uitgesloten.[1] Ook is er de uitgever Alfred Victor in Köln, het is niet bekend of er familierelaties zijn met Max Victor.
Uit advertenties in de Allgemeiner Anzeiger für Buchbindereien van 1897 (12e Jrg. 15 März no. 6) staat Max Victor uit Köln am Rhein bekend als Luxuspapierfabrik. Ook adverteert hij in dat tijdschrift voor Centenar-Postkarten, Sammel-Postkarten, Liebig-Bilder en Albums. De schrijfwijzen voor zijn vestigingsplaats zijn Köln, Cöln, Cologne en Keulen.
Nederlandse kaarten
Een kaart met een visser en vrouw is verstuurd op 31 juli 1899. Op de beeldzijde staat Kunstanstalt Max Victor, Köln. De adreszijde is in twee drukgangen gedrukt, het woord briefkaart in zwart en de adreslijnen in groen. Mogelijk is het woord Briefkaart niet door Max Victor gedrukt.
Een andere kaart met twee zwart-wit foto’s van Koningen Wilhelmina en Prins Hendrik en een gekleurde randversiering in reliëf, is een uitgave van Max Victor, Keulen. Beide kaart zijn steendrukken.
Samenwerking met andere uitgevers
W. Hagelberg, Berlin
Een „houd tegen het licht” kaarten met de tweetalige tekst Gruss aus Diedenhofen / Souvenir de Thionville vermeldt twee uitgevers Kunstverlag Max Victor. Köln a. Rhein en W. Hagelberg Akt. Ges. Berlin. De laatste uitgevers in bekend van „houd tegen het licht”-kaarten is zeer waarschijnlijk de drukker of producent van de kaart in opdracht van Max Victor.
Stengel, Dresden
Er zijn drie kaarten van Max Victor (Metz, nummer 15288, St. Quentin, 10608 en Dolhain, 2158) waarbij op de foto met witte cijfers een clichénummer staat. Dit is een typische wijze van nummering van de drukker en uitgever Stengel in Dresden en Berlijn. Met name kaarten die Stengel voor andere uitgevers drukte, zijn voorzien van een dergelijk nummer.
Ottmar Zieher, München
Ottmar Zieher (1857-1924) is een bekende uitgever van prentbriefkaarten. In 1900 staat hij als volgt in het handelsregister ingeschreven „Ansichtspostkarten-Zieher Ottmar, Kunst- und Verlagsanstalt, München-Leipzig, Hofstatt 6/I, München; Postkartenfabrikation jeder Art; Spezialität: Künstlerpostkarten“. De drukwerkopdrachten werden hoofdzakelijk door Leipziger firma’s uitgevoerd. Een kaart van Cleve (poststempel 1901) is echter door Max Victor uit Keulen gedrukt. Op de beeldzijde van de kaart staat Ottmar Zieher, München en Max Victor, Köln.
H. Steinhäuser fils, Ettelbrück
Een kaart met de titel Souvenir d’Ettelbrück en het poststempel 1899 vermeldt op de adreszijde twee uitgevers: Verlag van H. Steinhäuser fils, Ettelbrück en Kunstanstalt Max Victor, Cöln. De titel van de kaart is Souvenir d’Ettelbrück. Heinrich Steinhäuser is de eigenaar van een winkel in koloniaalwaren, boekhandel, speelgoed en bazarartikelen in Ettelbrück (Luxemburg). Als opdrachtgever liet hij Max Victor deze kaart drukken.
Jac. van Rennes, Utrecht
De randversieringen die Max Victor voor zijn kaarten gebruikt, zijn ook voor Nederlandse kaarten gebruikt. Een van de randen is gebruikt voor een kaart van Gileppe met onderaan de tekst Editeur Max Victor, Cologne. Een kaart met een afbeelding van de Deltsche poort in Rotterdam heeft dezelfde randversiering. Een vergelijkbare kaart van Gileppe heeft een zelfde randversiering als van de uitgever Jac. van Rennes uit Utrecht met een afbeelding van de Tolsteegbrug.[2]
Julius Cramer
In 1947 verscheen bij het honderdjarig bestaan van de firma in een jubileumboek met de titel: “Hundert Jahre Julius Cramer, Druckerei und Papierverarbeitungswerk, Köln-Ehrenfeld : 1847–1947”.
In 1847 is de firma opgericht, die zich voornamelijk bezig hield met drukken en verwerken of bewerken van papier. Waarschijnlijk was het uitgeven van kaarten een bijzaak. Ze worden veel minder te koop aangeboden dan de kaarten van Max Victor. Bijzonder is het dan ook dat er wel kaarten van Nederland zijn uitgegeven en wel een serie van ten minste drie kaarten van het Tolhuis in Amsterdam-Noord aan het IJ.
Kort na de oprichting in 1847 brengt Julius Cramer in 1852 een bezoek aan Amsterdam. Hij wordt daarbij in het vreemdelingenregister ingeschreven. Hij verblijft in een logement aan de O.Z. Voorburgwal. In het register staat zijn beroep koopman, geboren te Keulen en woonachtig te Keulen, doel van het verblijf zijn handelszaken, hij is 28 jaar oud en als kerkgenootschap Evangelisch. Hieruit valt af te leiden dat hij in 1824 of 1823 in Keulen is geboren. Hij deed daarna wel vaker handel met Nederland. In een advertentie in het Algemeen Handelsblad, levert de fabriek van Julius Cramer papieren zegels voor brieven met namen of [van?] allerhande firma’s. Agenten worden gezocht in alle provincies van Nederland. De poststempels van twee kaarten van het Tolhuis zijn van 1900. Voor of in 1900 heeft hij zijn gedrukte kaarten in Nederland kunnen afzetten. Omdat het voor zover bekend alleen om kaarten van het Tolhuis in Amsterdam gaat, was de uitbater van het Tolhuis waarschijnlijk de afnemer van de kaarten. In 1900 was Pieter Mol, die in 1872 de nieuwe uitbater werd.
Bronnen
- Anoniem. 1947. Hundert Jahre Julius Cramer, Druckerei und Papierverarbeitungswerk, Köln-Ehrenfeld : 1847 – 1947.
- Jessica Schots, 2012. Geschiedenis van het Tolhuis. Ons Amsterdam augustus 2012.
- Helmfried Luers, 2014. Max Victor, Cologne. The Postcard Album #28: 4.
Noten
[1] Siegfried Victor heeft ook jongere zuster Frida Victor, geboren op 1 maart 1894 in Keulen. Bron www.ancestry.com.
[2] Adreszijde van de Nederlandse kaart is gelijk aan de kaart van Max Victor.
Downlaod PDF
Lodewijk van Duuren