De kaart van het Grafiscch museum heeft qua tekst de volgende fragmenten:
Het Groote Glop te Zaandam
De tekening laat Zaandam zien omstreeks 1830. De molens op de achtergrond zijn de verfmolen De Pauwin en meelmolen De Haan.
De druktechniek van de kaart is lithografie. De afmetingen van de kaart zijn 13,7 x 9,0 cm. De platen van de prent op de ansichtkaart is afkomstig van het boek “Beschrijving van Zaandam = Description de la ville Zaandam” uit 1842. De auteur is Bartel van Geuns en de uitgever J.C. van Kesteren uit Amsterdam. Als bijzonderheid is op de titelpagina vermeld: Aan hare Majesteit de Koningin der Nederlanden, De Doorluchtige Schutsvrouwe der Nederige Woning van Peter de Grooten worden deze bladen opgedragen. Platen naar H.P. Oosterhuis. De afmetingen van de platen in het boek zijn 8,5 x 13 cm. Waarschijnlijk is de kaart met dezelfde stenen gedrukt als de platen in het boek. De kaart zal in 1919 of kort daarna zijn uitgegeven. De auteurswet van 1912 is dan al van kracht, hetgeen ook op de kaart is aangegeven. Er is een tweede kaart uit deze serie bekend met de titel Czaar Peter in den lakenwinkel van Noomen. De oorspronkelijke titel van deze plaat is: “Czaar Peter in den lakenwinkel van Krelis Jans Noomen, eene rol rood baai kopende”.
H.P. Oosterhuis
De in de eerste helft van de negentiende eeuw werkzame landschaps- en portret- en genreschilder Haatje Pieters Oosterhuis (1784-1854) is een nu vrijwel vergeten kunstenaar. Haatje Pieters Oosterhuis is op 28 november 1784 gedoopt te Tolbert, een dorp onder de gemeente Leek in de provincie Groningen, als zoon van Peter Iwes Oosterhuis uit Winsum en Ebeltjen Tjeerts uit Tolbert. Hij werd leerling aan de Tekenacademie te Groningen waar hij al vroeg de aandacht op zich vestigde, wanneer hij in 1801, op 17-jarige leeftijd, aan de Groningse Tekenacademie een medaille verwerft voor de beste tekening naar het naaktmodel.
Adverteerde onder meer in 1811 in de Groninger Courant dat hij tekenles gaf. Tot 1815 werkzaam in Groningen. Op 13 april 1811 gaat hij in ondertrouw met de 21-jarige Grietje Schuit (1790-1857) uit Groningen, en vijf dagen later trouwen ze. Blijkens het volkstellingsregister van 1849 komt het echtpaar in 1815 in Amsterdam wonen. Op 20 januari 1816 wordt te Groningen hun zoon Pieter geboren. Haatje Pieters Oosterhuis was de leermeester van zijn zoon Pieter Oosterhuis (1816-1885), die aanvankelijk eveneens als schilder, later als fotograaf de kost verdiende. Oosterhuis en zijn gezin woonden in 1835 in de Jordaan te Amsterdam op het adres Boomstaat 18. Op 14 december 1854, 's middags om 3 uur, overleed Oosterhuis in de ouderdom van 70 jaar in het huis Boomstraat 606.
Haatje Pieters maakte vele tekeningen die door anderen in prent werden gebracht. Zelf graveerde hij kennelijk niet.
Talrijke ontwerpen voor historieprenten zijn vanaf 1813 tot circa 1835 door hem getekend. Het meest bekend waren destijds de Slag bij Waterloo (1815) en Het Onzet van Leiden in 1574. Portretteerde ook verschillende van zijn tijdgenoten, met name de leden van de koninklijke familie en een aantal Amsterdamse predikanten.
H. Bakker Hbzn., Zaandam
H. Bakker Hbzn. Was de eigenaar van het Grafisch Museum in Zaandam. Hij is dus ook de persoon achter de uitgave van de serie kaarten van het Grafisch Museum. Dit Museum is in 1919 geopend. Voor de opening verschijnt een artikel in de Zaanlandsch Nieuws- en Advertentieblad van Dinsdag 1 Juli 1919 met een uitgebreide beschrijving van het museum (zie onder). In 1922 brengen leerlingen van de Amsterdamsche Grafische School een bezoek aan het museum. Het museum heeft in de loop van 1925 zijn deuren moeten sluiten. In de Zaanlander van 28 februari 1925 staat het volgende bericht: “Het Grafisch Museum van den Heer H. Bakker Hbzn., aan de Heerengracht, komt eerlang, door omstandigheden buiten den wil van den huidigen exploitant, onder den hamer.”
Bij het overlijden van Gerrit Huibertus Bakker Hbzn op 6 februari 1919 staan in het familiebericht de volgende verwanten: vader H. Bakker Hbzn, moeder A. Bakker-Roos, zus Aagje Bakker, grootmoeder Wed. H. Bakker-Langendijk [Aagje Langendijk] en vriend W.J. Snellen. Huibertus Bakker Huibertuszoon is geboren in Zaandam op 4 maart 1867 en is gehuwd met Aaltje Roos, geboren te Wormerveer 9 februari 1867, zijn beroep is dan koopman. In 1898 is H. Bakker Hbzn oprichter van het “Algemeen Zaanlandsch Advertentiebureau” aan het Schapenpad H 411 te Zaandam. In 1916 is hij koopman in Grafische Artikelen aan de Heerengracht 10b. In 1947 verschijnt in de Zaanlander een artikel over hem, die zojuist 80 jaar is geworden. Hij vertelt daarin dat hij zich toelegde op het vervaardigen van houten gereedschappen voor drukkerijen en zetterijen. Hij overleed op 30 januari 1951 te Koog aan de Zaan.
Het Zaanlandsch Grafisch Museum
Zaanlandsch Nieuws- en Advertentieblad van Dinsdag 1 Juli 1919:
In het hartje van onze stad bevindt zich een museum dat eerstdaags publiek toegankelijk is. Het is ingericht in een perceel, twee verdiepingen hoog, staande achter de woning van den Heer H. Bakker Hbz., Heerengracht 10B. Jammer dat de entree tot dit museum door zijne woning voert; bij een geringe verplaatsing van het afsluithek aan den Demp tusschen de Stationsstraat en Heerengracht zou een betere, alhoewel toch nog altijd primitieve, toegang te scheppen zijn. Wellicht wil het Gemeentebestuur van Zaandam wel in het verschaffen van een deugdelijker toegang tot dit museum zijn medewerking verleenen. Doch ter zake. De naam „Zaanlandsch Grafisch Museum" zou doen vermoeden dat dit museum uitsluitend aan „grafische vakken" gewijd zou zijn en dus alleen interesse zou hebben voor typografen, steendrukkers enz. Niets Is echter minder waar dan dat. In waarheid kan ieder die iets voelt voor het ouderwetsche, voor curiosa In de grootst mogelijke verscheidenheid, hier zijn hart ophalen. De middenverdieping is in hoofdzaak aan de grafische verzameling gewijd.
Hier vinden we drukpersen, die voor honderd en wellicht reeds voor tweehonderd jaar gebezigd werden, een ouderwetsche pers uit den tijd van de schroef, een oude ijzeren handpers uit het jaar 1827, waarvan de aanlegspelden van enorm groote afmeting zelfs vaklieden in extase brengen, een oude snijmachine en eenige degeldrukpersen. Doch het meest merkwaardige In deze verzameling bevindt zich in de letterkasten, die, in bokken besloten, een groot deel dezer verdieping innemen.
En dan treft ons het geduld, dat de heer Bakker noodzakelijkerwijze moet gehad hebben om een zoo merkwaardige, zoo unieke verzameling van curiosa uit het grafisch bedrijf bijeen te brengen. Zijne collectie cliché's is schier onuitputtelijk, oude houtsneden, zinco's en kopergravuren, cliché's op ' t gebied van heraldiek, planten, schepen, veelal in perenhout gesneden en opgelijmd op eikenhout, en librissen, cliché's van molens, waaronder merkwaardige paltrokken, maar ook Zeeuwsche molens en oude hooge steenen korenmolens voorkomen, cliché's op 't gebied van Handel en Nijverheid. De steendrukplaten van het werkje van Van Geuns. Beschrijving van Zaandam (in 1843 met Holl. en Fransche tekst verschenen) en de cliché's die benoodigd zijn geweest voor het rijk geïllustreerd werk, „De Nederlander", karakterschetsen uit verschillende provinciën, een origineele tafel van vermenigvuldiging met houten kooien vastgezet, indertijd gedrukt bij de Erven K. Rijnders Amsterdam, een „styp" van het Nieuws van den Dag — de Heer Bakker heeft ze alle zorgvuldig bewaard en biedt ze thans ter bezichtiging aan. Merkwaardig zijn voorts de oude lettertypen, Gothiek Elzevier-type enz., alles handgietsel. Doch, zooals we reeds opmerkten, er is méér, véél meer te zien. Hier ontwaren we paneeltjes van de hand van een der leerlingen van Nicolaas van Berchem, ginds hangen planeet- en sterrenkaarten en een ouderwetsch uithangbord van Hendrik Verdonk. De bibliotheek is rijk voorzien van stichtelijke en natuurhistorische litteratuur uit vorige eeuwen. En beneden in een ouderwetsche boekenkast, waarop eenerzijds, de molen „de Jufffer", anderzijds een Oud Hollandsch handelsschip geschilderd is , bevindt zich de verzameling boeken en plaatwerken, ook zelfs handschriften betreffende de geschiedenis der Zaanlanden.
Daar beneden is het dan ook een merkwaardig lokaal. De grond is ingelegd niet verschillende houtsoorten, palmhout, teakhout en andere Indische houtsoorten, zelfs is onder een reusachtig groote lessenaar, die In het midden van dit lokaal geplaatst is, in den grond uit verschillende houtsoorten een letterkast (boven- en onderkast) ingelegd, alles eigen werk van wijlen den zoon van den verzamelaar.
De haard met verschillende attributen, in handsmeedwerk uitgevoerd, en de haardplaat met tegeltjes-schoorsteen en koperen stijlen ontbreekt evenmin als de turfton en de reusachtig groote doofpot. De betimmering Is een ouderwetsche, overal paneeltjes zelfs met kijkgaten er in, geschilderd behang aan de wanden, een ouderwetsche staartklok, kortom alles Is In het werk gesteld om deze lokaliteit een zoo gezellig mogeIijken indruk te geven en aan haar doel te doen beantwoorden. En hier is het, dat we in t bijzonder kennis kunnen maken met de platenverzameling van den heer Bakker, met staalen kopergravures, met optica-prenten en schouwburgtafereeltjes, en de groote met zoovele landschapjes beschilderde klaptafel noodt tot rusten uit en, aan deze tafel gezeten, tot eene bezichtiging „op z'n gemak" van de vele honderden platen, boeken, geschriften, aankondigingen, enz. enz., die de verzamelaar ons hier heeft voor te leggen.
We zullen het hierbij laten; alléén merken we nog op, dat de bezichtiging bij voorkeur is opengesteld des Dinsdags en des Vrijdags om 10—12 uur en n.m. 2—4 uur.
Het is een gelukkige gedachte van den Heer Bakker geweest, zijne met zeer veel moeite en met opoffering van veel tijd bijeengebrachte collecties voor het publiek toegankelijk te stellen — we wenschen hem toe de waardeering, niet alleen van stadgenooten maar ook van vele beoefenaars der grafische Industrie uit ons geheele land. B.
Bronnen
- Titel: Het Groote Glop te Zaandam | L’endroit, dit le Grand Glop á Zaandam.
- Tekenaar: H.P. Oosterhuis, del.
- Lithograaf: Steendr. van H.J.B. = Hilmar Johannes Backer. Geboren te Dordrecht 1804-09-17 en overleden te Dordrecht 1845-05-01.
- Datering prent: Zaandam in 1830.
- Uitgever: Auteursrecht, Grafisch Museum en H. Bakker Hbzn., Zaandam.
Het Groote Glop te Zaandam
De tekening laat Zaandam zien omstreeks 1830. De molens op de achtergrond zijn de verfmolen De Pauwin en meelmolen De Haan.
De druktechniek van de kaart is lithografie. De afmetingen van de kaart zijn 13,7 x 9,0 cm. De platen van de prent op de ansichtkaart is afkomstig van het boek “Beschrijving van Zaandam = Description de la ville Zaandam” uit 1842. De auteur is Bartel van Geuns en de uitgever J.C. van Kesteren uit Amsterdam. Als bijzonderheid is op de titelpagina vermeld: Aan hare Majesteit de Koningin der Nederlanden, De Doorluchtige Schutsvrouwe der Nederige Woning van Peter de Grooten worden deze bladen opgedragen. Platen naar H.P. Oosterhuis. De afmetingen van de platen in het boek zijn 8,5 x 13 cm. Waarschijnlijk is de kaart met dezelfde stenen gedrukt als de platen in het boek. De kaart zal in 1919 of kort daarna zijn uitgegeven. De auteurswet van 1912 is dan al van kracht, hetgeen ook op de kaart is aangegeven. Er is een tweede kaart uit deze serie bekend met de titel Czaar Peter in den lakenwinkel van Noomen. De oorspronkelijke titel van deze plaat is: “Czaar Peter in den lakenwinkel van Krelis Jans Noomen, eene rol rood baai kopende”.
H.P. Oosterhuis
De in de eerste helft van de negentiende eeuw werkzame landschaps- en portret- en genreschilder Haatje Pieters Oosterhuis (1784-1854) is een nu vrijwel vergeten kunstenaar. Haatje Pieters Oosterhuis is op 28 november 1784 gedoopt te Tolbert, een dorp onder de gemeente Leek in de provincie Groningen, als zoon van Peter Iwes Oosterhuis uit Winsum en Ebeltjen Tjeerts uit Tolbert. Hij werd leerling aan de Tekenacademie te Groningen waar hij al vroeg de aandacht op zich vestigde, wanneer hij in 1801, op 17-jarige leeftijd, aan de Groningse Tekenacademie een medaille verwerft voor de beste tekening naar het naaktmodel.
Adverteerde onder meer in 1811 in de Groninger Courant dat hij tekenles gaf. Tot 1815 werkzaam in Groningen. Op 13 april 1811 gaat hij in ondertrouw met de 21-jarige Grietje Schuit (1790-1857) uit Groningen, en vijf dagen later trouwen ze. Blijkens het volkstellingsregister van 1849 komt het echtpaar in 1815 in Amsterdam wonen. Op 20 januari 1816 wordt te Groningen hun zoon Pieter geboren. Haatje Pieters Oosterhuis was de leermeester van zijn zoon Pieter Oosterhuis (1816-1885), die aanvankelijk eveneens als schilder, later als fotograaf de kost verdiende. Oosterhuis en zijn gezin woonden in 1835 in de Jordaan te Amsterdam op het adres Boomstaat 18. Op 14 december 1854, 's middags om 3 uur, overleed Oosterhuis in de ouderdom van 70 jaar in het huis Boomstraat 606.
Haatje Pieters maakte vele tekeningen die door anderen in prent werden gebracht. Zelf graveerde hij kennelijk niet.
Talrijke ontwerpen voor historieprenten zijn vanaf 1813 tot circa 1835 door hem getekend. Het meest bekend waren destijds de Slag bij Waterloo (1815) en Het Onzet van Leiden in 1574. Portretteerde ook verschillende van zijn tijdgenoten, met name de leden van de koninklijke familie en een aantal Amsterdamse predikanten.
H. Bakker Hbzn., Zaandam
H. Bakker Hbzn. Was de eigenaar van het Grafisch Museum in Zaandam. Hij is dus ook de persoon achter de uitgave van de serie kaarten van het Grafisch Museum. Dit Museum is in 1919 geopend. Voor de opening verschijnt een artikel in de Zaanlandsch Nieuws- en Advertentieblad van Dinsdag 1 Juli 1919 met een uitgebreide beschrijving van het museum (zie onder). In 1922 brengen leerlingen van de Amsterdamsche Grafische School een bezoek aan het museum. Het museum heeft in de loop van 1925 zijn deuren moeten sluiten. In de Zaanlander van 28 februari 1925 staat het volgende bericht: “Het Grafisch Museum van den Heer H. Bakker Hbzn., aan de Heerengracht, komt eerlang, door omstandigheden buiten den wil van den huidigen exploitant, onder den hamer.”
Bij het overlijden van Gerrit Huibertus Bakker Hbzn op 6 februari 1919 staan in het familiebericht de volgende verwanten: vader H. Bakker Hbzn, moeder A. Bakker-Roos, zus Aagje Bakker, grootmoeder Wed. H. Bakker-Langendijk [Aagje Langendijk] en vriend W.J. Snellen. Huibertus Bakker Huibertuszoon is geboren in Zaandam op 4 maart 1867 en is gehuwd met Aaltje Roos, geboren te Wormerveer 9 februari 1867, zijn beroep is dan koopman. In 1898 is H. Bakker Hbzn oprichter van het “Algemeen Zaanlandsch Advertentiebureau” aan het Schapenpad H 411 te Zaandam. In 1916 is hij koopman in Grafische Artikelen aan de Heerengracht 10b. In 1947 verschijnt in de Zaanlander een artikel over hem, die zojuist 80 jaar is geworden. Hij vertelt daarin dat hij zich toelegde op het vervaardigen van houten gereedschappen voor drukkerijen en zetterijen. Hij overleed op 30 januari 1951 te Koog aan de Zaan.
Het Zaanlandsch Grafisch Museum
Zaanlandsch Nieuws- en Advertentieblad van Dinsdag 1 Juli 1919:
In het hartje van onze stad bevindt zich een museum dat eerstdaags publiek toegankelijk is. Het is ingericht in een perceel, twee verdiepingen hoog, staande achter de woning van den Heer H. Bakker Hbz., Heerengracht 10B. Jammer dat de entree tot dit museum door zijne woning voert; bij een geringe verplaatsing van het afsluithek aan den Demp tusschen de Stationsstraat en Heerengracht zou een betere, alhoewel toch nog altijd primitieve, toegang te scheppen zijn. Wellicht wil het Gemeentebestuur van Zaandam wel in het verschaffen van een deugdelijker toegang tot dit museum zijn medewerking verleenen. Doch ter zake. De naam „Zaanlandsch Grafisch Museum" zou doen vermoeden dat dit museum uitsluitend aan „grafische vakken" gewijd zou zijn en dus alleen interesse zou hebben voor typografen, steendrukkers enz. Niets Is echter minder waar dan dat. In waarheid kan ieder die iets voelt voor het ouderwetsche, voor curiosa In de grootst mogelijke verscheidenheid, hier zijn hart ophalen. De middenverdieping is in hoofdzaak aan de grafische verzameling gewijd.
Hier vinden we drukpersen, die voor honderd en wellicht reeds voor tweehonderd jaar gebezigd werden, een ouderwetsche pers uit den tijd van de schroef, een oude ijzeren handpers uit het jaar 1827, waarvan de aanlegspelden van enorm groote afmeting zelfs vaklieden in extase brengen, een oude snijmachine en eenige degeldrukpersen. Doch het meest merkwaardige In deze verzameling bevindt zich in de letterkasten, die, in bokken besloten, een groot deel dezer verdieping innemen.
En dan treft ons het geduld, dat de heer Bakker noodzakelijkerwijze moet gehad hebben om een zoo merkwaardige, zoo unieke verzameling van curiosa uit het grafisch bedrijf bijeen te brengen. Zijne collectie cliché's is schier onuitputtelijk, oude houtsneden, zinco's en kopergravuren, cliché's op ' t gebied van heraldiek, planten, schepen, veelal in perenhout gesneden en opgelijmd op eikenhout, en librissen, cliché's van molens, waaronder merkwaardige paltrokken, maar ook Zeeuwsche molens en oude hooge steenen korenmolens voorkomen, cliché's op 't gebied van Handel en Nijverheid. De steendrukplaten van het werkje van Van Geuns. Beschrijving van Zaandam (in 1843 met Holl. en Fransche tekst verschenen) en de cliché's die benoodigd zijn geweest voor het rijk geïllustreerd werk, „De Nederlander", karakterschetsen uit verschillende provinciën, een origineele tafel van vermenigvuldiging met houten kooien vastgezet, indertijd gedrukt bij de Erven K. Rijnders Amsterdam, een „styp" van het Nieuws van den Dag — de Heer Bakker heeft ze alle zorgvuldig bewaard en biedt ze thans ter bezichtiging aan. Merkwaardig zijn voorts de oude lettertypen, Gothiek Elzevier-type enz., alles handgietsel. Doch, zooals we reeds opmerkten, er is méér, véél meer te zien. Hier ontwaren we paneeltjes van de hand van een der leerlingen van Nicolaas van Berchem, ginds hangen planeet- en sterrenkaarten en een ouderwetsch uithangbord van Hendrik Verdonk. De bibliotheek is rijk voorzien van stichtelijke en natuurhistorische litteratuur uit vorige eeuwen. En beneden in een ouderwetsche boekenkast, waarop eenerzijds, de molen „de Jufffer", anderzijds een Oud Hollandsch handelsschip geschilderd is , bevindt zich de verzameling boeken en plaatwerken, ook zelfs handschriften betreffende de geschiedenis der Zaanlanden.
Daar beneden is het dan ook een merkwaardig lokaal. De grond is ingelegd niet verschillende houtsoorten, palmhout, teakhout en andere Indische houtsoorten, zelfs is onder een reusachtig groote lessenaar, die In het midden van dit lokaal geplaatst is, in den grond uit verschillende houtsoorten een letterkast (boven- en onderkast) ingelegd, alles eigen werk van wijlen den zoon van den verzamelaar.
De haard met verschillende attributen, in handsmeedwerk uitgevoerd, en de haardplaat met tegeltjes-schoorsteen en koperen stijlen ontbreekt evenmin als de turfton en de reusachtig groote doofpot. De betimmering Is een ouderwetsche, overal paneeltjes zelfs met kijkgaten er in, geschilderd behang aan de wanden, een ouderwetsche staartklok, kortom alles Is In het werk gesteld om deze lokaliteit een zoo gezellig mogeIijken indruk te geven en aan haar doel te doen beantwoorden. En hier is het, dat we in t bijzonder kennis kunnen maken met de platenverzameling van den heer Bakker, met staalen kopergravures, met optica-prenten en schouwburgtafereeltjes, en de groote met zoovele landschapjes beschilderde klaptafel noodt tot rusten uit en, aan deze tafel gezeten, tot eene bezichtiging „op z'n gemak" van de vele honderden platen, boeken, geschriften, aankondigingen, enz. enz., die de verzamelaar ons hier heeft voor te leggen.
We zullen het hierbij laten; alléén merken we nog op, dat de bezichtiging bij voorkeur is opengesteld des Dinsdags en des Vrijdags om 10—12 uur en n.m. 2—4 uur.
Het is een gelukkige gedachte van den Heer Bakker geweest, zijne met zeer veel moeite en met opoffering van veel tijd bijeengebrachte collecties voor het publiek toegankelijk te stellen — we wenschen hem toe de waardeering, niet alleen van stadgenooten maar ook van vele beoefenaars der grafische Industrie uit ons geheele land. B.
Bronnen
- Leontine Buijnsters-Smets, 1998. H.P. Oosterhuis, een veelgevraagd illustrator van kinderboeken in de negentiende eeuw. De boekenwereld. Jaargang 15: 176-187.
- https://www.dbnl.org/tekst/_boe022199801_01/_boe022199801_01_0032.php
- A.G.S., 1922. Museum Bezoek Amsterdamsche Grafische School. Ons Blaadje. 1922. P. 12-14.
- H. Bakker Hbzn. te Zaandam, 1919. Uitnoodiging ... tot een bezoek aan het Zaanlandsch grafisch museum. [Gemeentearchief Zaanstad].
- De Zaanlander, 1947. Huib Bakker 80 jaar, vitale en werkzame persoonlijkheid. Vrijdag 14 Maart 1947.