Reclamekaarten Roeloff’s Uitstoomings-Inrichting Rotterdam e.a.
Prentbriefkaarten als middel van reclame is een veel voorkomend verschijnsel, waarover niet zoveel bekend is. Het kan gaan om bestaande uitgaven, die in de handel als kaart zonder reclame, maar op een gegeven moment bedrukt worden om zo als reclamekaart een tweede leven te krijgen. Het kan ook gaan om kaarten die, althans daar heeft het veel van weg, door firma’s als reclamekaart zijn uitgegeven. In dit artikel gaat het over een serie kaarten, die door drie (of meer?) firma’s als reclamekaart zijn uitgegeven.
Prentbriefkaarten
Het zijn kaarten met kunstwerken of topografische afbeeldingen. De tekst is zowel in het Nederlands als in het Frans. Dit heeft mogelijk te maken met de afzet in België, want er zijn ook verscheidene Belgische firma’s die met kaarten uit deze serie reclame maken. De reclame kan zowel op beeld- als adreszijde staan. Het zijn sepia-kleurige kaarten met een witte rand. Bij de kunstwerken is naam van de kunstenaar niet op de kaart gedrukt. Bij de topografische kaarten is de locatie-aanduiding soms erg globaal. Zoals Noord-Holland op de witte rand voor een kaart uit Dordrecht, en in dit geval ook de onjuiste provincie. De serie is ook in de handel geweest als kaarten zonder reclame-opdruk, tenminste dat is bekend van kaarten van het eiland Marken.
Drukker en uitgever
Het blijft de vraag, welke drukkerij of uitgever bood aan deze series kaarten met een firmareclame te bedrukken? De firma C. Versteegh in Rotterdam is een firma die dergelijke drukopdrachten uitvoerde, maar mogelijk ook andere zoals Stoomdrukkerij N. Luijten in Tilburg.
Roeloff’s Uitstoomings-Inrichting, Rotterdam en Delft
Reclamekaarten de reclamekaarten van J. Roeloff hebben zowel reclame op de beeldzijde als op de adreszijde. Op de beeldzijde staat op de bovenste witte rand de reclametekst en op de adreszijde is de gehele zijde van een tekst voorzien. Het is dus geen echte prentbriefkaart, omdat deze niet als kaart verstuurd kan worden zonder envelop. De kaarten zijn gedateerd op April 1916.
Sigarenfabriek Universum, Maassluis
De kaarten van Sigarenfabriek Universum zijn genummerd op de adreszijde. Daar staat onder meer deze tekst: “Na inlevering bij Uwen leverancier van de nummers 1 tot 36 (allen verschillend) ontvangt U de kaarten terug met een fraai album en 50 prima 3 cents sigaren.” De serie bevatte dus in ieder geval 36 kaarten. Het is niet bekend of Universum alleen de kunstkaarten uit de serie gebruikt of dat er ook topografische onderwerpen tussen zitten. Bij deze firma was ook de gehele adreszijde bedrukt. Het is niet bekend of het album ook bedrukt is met een firmanaam.
Fabriek van Chocolade- en Suikerwerken De Faam, Breda
De kaarten hebben alleen een bescheiden reclametekst linksboven op de adreszijde: “FAAM-MELKREEP Fabriek te BREDA.” Het zijn dus in die zin prentbriefkaarten die als kaart zonder envelop verstuurd kunnen worden. Op de adreszijde staat boven de deelstreep BRIEFKAART. Er komen zowel kaarten voor met kunstwerken als met topografische onderwerpen.
W.J. Boon & Comp. Cacao, Wormerveer
Na het overlijden in 1863 van Jacob Willem Boon, de oprichter van de cacaofabriek, volgt zijn zoon Willem Jacob Boon hem op. In 1867 is Pieter Ruyter Dz. als compagnon in de firma opgenomen. Willem Jacob Boon overleed in 1871, waarna Ruyter de zaken voortzet onder de firmanaam W.J. Boon & Comp. Er zijn veel reclamekaarten van de firma Boon bekend, onder meer kaarten van de uitgever S. Bakker Jzn. Uit Koog-Zaandijk met een reclameopschrift van Boon. Ook zijn plaatjes voor plaatjesalbums uitgebracht door W.J. Boon & Comp. Onder meer een serie heliografieën (fotolithografische reproducties) Hollandsche Kunst en een serie heliografieën gewijd aan de vaderlandse geschiedenis, met een insteekalbum. De plaatjes en de albums zijn gemaakt door heliografische drukkerij L. van Leer in Amsterdam. De prentbriefkaarten van W.J. Boom met tweetalig opschrift hebben op de adreszijde linksboven de reclametekst staan.
Firma Landmeter & Jelsma, Gorredijk
Op 10 april 1918 zijn Frederik Gerbens Landmeter handelaar te Gorredijk en Gjalt Pier Jelsma handelaar aldaar een handelsvennootschap aangegaan onder de naam Firma Landmeter & Jelsma.
De reclametekst op de adreszijde bevat de gehele linker kant bestemd voor de correspondentie.
Gebr. van Wijlen, Den Haag
De gehele “adreszijde” is voorzien van een reclameboodschap. De Noord-Brabantsche Schoen- en Laarzenmagazijnen Gebr. van Wijlen was gevestigd aan de Beeklaan 302 in Den Haag.
Bern. L.G. Schoonheyt, Roosendaal
Bernard Louis Ghislain Schoonheyt (1854-1929) is wijnhandelaar en distillateur in Roosendaal (N.B.).
De reclame staat linksonder op de adreszijde en in het postzegelvak: “EXCEL SIROPEN”.
D.C.M. Jansen, Delft
De Wijnhandel D.C.M. Jansen was gevestigd aan de Oude Langedijk No. 9 in Delft. De advertentie is gedrukt in het postzegelvak op de adreszijde.
Een kaart met dezelfde afbeelding is ook bekend met geheel links het opschrift: “Uitgave: R. Bakker, Firma Verhoek Suzanna, Den Haag.”
Fabrique de bleu d'Outremer Guimet, Sas van Gent
Fabriek van blauwsel in Sas van Gent. Op de adreszijde van de kaart de tekst “vraagt het Zakjeblauw Guimet”.
Belgische Firma’s
De kaarten van de serie zijn ook bekend met opdrukken van Belgische firma’s, zoals Chocolat Blumer, Anvers; Chocolaterie Cesar, Anvers; Biscuiterie Paon, Anvers, Maison Geo Tiberghien, Anvers en The United States Pudding Powder Mg Cy, Anvers.
Tabel. Overzicht reclamekaarten van Roeloff’s, Faam en Universum
Nr - Nederlandse titel - Franse titel
1 - Zeegezicht - Vue sur la mer
2 - Hollandsch winterlandschap - Paysage d’hiver
3 - Eenden met jongen - Canards avec leurs petits
4 - Aan den oever - A la rive
5 - Hollandsch zomerlandschap - Paysage d’été
6 - De speelman - Le ménétrier
7 - Zigeunerknaap op bezoek - Jeune Bohémien
8 - Riviergezicht bij Rotterdam.
9 - Oude Visscher - MARKEN - Vieux pêcheur
10 - Binnenhuisje - MARKEN - Intérieur
11 - Boodschappen doen - MARKEN - Aller en commission
12 - Terug van de vangst - MARKEN - Retour de la pêche
13 - Spelevaren - MARKEN - Partie sur l'eau
14 - Voor vertrek gereed - MARKEN - Prèt pour le départ
15 - Zaterdagmiddag - MARKEN - Samedi midi
16 - Bij de pomp - MARKEN - Près la pompe
17 - Op weg naar huis - MARKEN - En route pour la maison
18 - Korenmolen - NOORD-HOLLAND - Meunerie [molen De Maagd, Dordrecht]
19 - Oliemolen - NOORD-HOLLAND - Huilerie
20 - Watermolen - NOORD-HOLLAND - Moulin à eau
21 - Weg met molen - NOORD-HOLLAND - Route avec moulin
Lodewijk van Duuren
Prentbriefkaarten als middel van reclame is een veel voorkomend verschijnsel, waarover niet zoveel bekend is. Het kan gaan om bestaande uitgaven, die in de handel als kaart zonder reclame, maar op een gegeven moment bedrukt worden om zo als reclamekaart een tweede leven te krijgen. Het kan ook gaan om kaarten die, althans daar heeft het veel van weg, door firma’s als reclamekaart zijn uitgegeven. In dit artikel gaat het over een serie kaarten, die door drie (of meer?) firma’s als reclamekaart zijn uitgegeven.
Prentbriefkaarten
Het zijn kaarten met kunstwerken of topografische afbeeldingen. De tekst is zowel in het Nederlands als in het Frans. Dit heeft mogelijk te maken met de afzet in België, want er zijn ook verscheidene Belgische firma’s die met kaarten uit deze serie reclame maken. De reclame kan zowel op beeld- als adreszijde staan. Het zijn sepia-kleurige kaarten met een witte rand. Bij de kunstwerken is naam van de kunstenaar niet op de kaart gedrukt. Bij de topografische kaarten is de locatie-aanduiding soms erg globaal. Zoals Noord-Holland op de witte rand voor een kaart uit Dordrecht, en in dit geval ook de onjuiste provincie. De serie is ook in de handel geweest als kaarten zonder reclame-opdruk, tenminste dat is bekend van kaarten van het eiland Marken.
Drukker en uitgever
Het blijft de vraag, welke drukkerij of uitgever bood aan deze series kaarten met een firmareclame te bedrukken? De firma C. Versteegh in Rotterdam is een firma die dergelijke drukopdrachten uitvoerde, maar mogelijk ook andere zoals Stoomdrukkerij N. Luijten in Tilburg.
Roeloff’s Uitstoomings-Inrichting, Rotterdam en Delft
Reclamekaarten de reclamekaarten van J. Roeloff hebben zowel reclame op de beeldzijde als op de adreszijde. Op de beeldzijde staat op de bovenste witte rand de reclametekst en op de adreszijde is de gehele zijde van een tekst voorzien. Het is dus geen echte prentbriefkaart, omdat deze niet als kaart verstuurd kan worden zonder envelop. De kaarten zijn gedateerd op April 1916.
Sigarenfabriek Universum, Maassluis
De kaarten van Sigarenfabriek Universum zijn genummerd op de adreszijde. Daar staat onder meer deze tekst: “Na inlevering bij Uwen leverancier van de nummers 1 tot 36 (allen verschillend) ontvangt U de kaarten terug met een fraai album en 50 prima 3 cents sigaren.” De serie bevatte dus in ieder geval 36 kaarten. Het is niet bekend of Universum alleen de kunstkaarten uit de serie gebruikt of dat er ook topografische onderwerpen tussen zitten. Bij deze firma was ook de gehele adreszijde bedrukt. Het is niet bekend of het album ook bedrukt is met een firmanaam.
Fabriek van Chocolade- en Suikerwerken De Faam, Breda
De kaarten hebben alleen een bescheiden reclametekst linksboven op de adreszijde: “FAAM-MELKREEP Fabriek te BREDA.” Het zijn dus in die zin prentbriefkaarten die als kaart zonder envelop verstuurd kunnen worden. Op de adreszijde staat boven de deelstreep BRIEFKAART. Er komen zowel kaarten voor met kunstwerken als met topografische onderwerpen.
W.J. Boon & Comp. Cacao, Wormerveer
Na het overlijden in 1863 van Jacob Willem Boon, de oprichter van de cacaofabriek, volgt zijn zoon Willem Jacob Boon hem op. In 1867 is Pieter Ruyter Dz. als compagnon in de firma opgenomen. Willem Jacob Boon overleed in 1871, waarna Ruyter de zaken voortzet onder de firmanaam W.J. Boon & Comp. Er zijn veel reclamekaarten van de firma Boon bekend, onder meer kaarten van de uitgever S. Bakker Jzn. Uit Koog-Zaandijk met een reclameopschrift van Boon. Ook zijn plaatjes voor plaatjesalbums uitgebracht door W.J. Boon & Comp. Onder meer een serie heliografieën (fotolithografische reproducties) Hollandsche Kunst en een serie heliografieën gewijd aan de vaderlandse geschiedenis, met een insteekalbum. De plaatjes en de albums zijn gemaakt door heliografische drukkerij L. van Leer in Amsterdam. De prentbriefkaarten van W.J. Boom met tweetalig opschrift hebben op de adreszijde linksboven de reclametekst staan.
Firma Landmeter & Jelsma, Gorredijk
Op 10 april 1918 zijn Frederik Gerbens Landmeter handelaar te Gorredijk en Gjalt Pier Jelsma handelaar aldaar een handelsvennootschap aangegaan onder de naam Firma Landmeter & Jelsma.
De reclametekst op de adreszijde bevat de gehele linker kant bestemd voor de correspondentie.
Gebr. van Wijlen, Den Haag
De gehele “adreszijde” is voorzien van een reclameboodschap. De Noord-Brabantsche Schoen- en Laarzenmagazijnen Gebr. van Wijlen was gevestigd aan de Beeklaan 302 in Den Haag.
Bern. L.G. Schoonheyt, Roosendaal
Bernard Louis Ghislain Schoonheyt (1854-1929) is wijnhandelaar en distillateur in Roosendaal (N.B.).
De reclame staat linksonder op de adreszijde en in het postzegelvak: “EXCEL SIROPEN”.
D.C.M. Jansen, Delft
De Wijnhandel D.C.M. Jansen was gevestigd aan de Oude Langedijk No. 9 in Delft. De advertentie is gedrukt in het postzegelvak op de adreszijde.
Een kaart met dezelfde afbeelding is ook bekend met geheel links het opschrift: “Uitgave: R. Bakker, Firma Verhoek Suzanna, Den Haag.”
Fabrique de bleu d'Outremer Guimet, Sas van Gent
Fabriek van blauwsel in Sas van Gent. Op de adreszijde van de kaart de tekst “vraagt het Zakjeblauw Guimet”.
Belgische Firma’s
De kaarten van de serie zijn ook bekend met opdrukken van Belgische firma’s, zoals Chocolat Blumer, Anvers; Chocolaterie Cesar, Anvers; Biscuiterie Paon, Anvers, Maison Geo Tiberghien, Anvers en The United States Pudding Powder Mg Cy, Anvers.
Tabel. Overzicht reclamekaarten van Roeloff’s, Faam en Universum
Nr - Nederlandse titel - Franse titel
1 - Zeegezicht - Vue sur la mer
2 - Hollandsch winterlandschap - Paysage d’hiver
3 - Eenden met jongen - Canards avec leurs petits
4 - Aan den oever - A la rive
5 - Hollandsch zomerlandschap - Paysage d’été
6 - De speelman - Le ménétrier
7 - Zigeunerknaap op bezoek - Jeune Bohémien
8 - Riviergezicht bij Rotterdam.
9 - Oude Visscher - MARKEN - Vieux pêcheur
10 - Binnenhuisje - MARKEN - Intérieur
11 - Boodschappen doen - MARKEN - Aller en commission
12 - Terug van de vangst - MARKEN - Retour de la pêche
13 - Spelevaren - MARKEN - Partie sur l'eau
14 - Voor vertrek gereed - MARKEN - Prèt pour le départ
15 - Zaterdagmiddag - MARKEN - Samedi midi
16 - Bij de pomp - MARKEN - Près la pompe
17 - Op weg naar huis - MARKEN - En route pour la maison
18 - Korenmolen - NOORD-HOLLAND - Meunerie [molen De Maagd, Dordrecht]
19 - Oliemolen - NOORD-HOLLAND - Huilerie
20 - Watermolen - NOORD-HOLLAND - Moulin à eau
21 - Weg met molen - NOORD-HOLLAND - Route avec moulin
Lodewijk van Duuren