Hooiplukkers
A.C.W. Staring
De dichter Anthony Christiaan Winand Staring is geboren in Gendringen op 24 januari 1767 en overleden in Vorden op 18 augustus 1840. Hij woonde op het landgoed Kasteel De Wildenborch in Vorden. A.C.W. Staring heeft een gedicht geschreven over een gebeurtenis in de Tachtigjarige oorlog in Lochem met de titel: “Lochem behouden in 1590”. Hij is niet de enige die over dit onderwerp dichtte. Ook de Rotterdamse dichter Lambrecht van den Broek (1805-1863) schreef een gedicht met de titel “De hooiplukkers van Lochem”. Staring noemt als bronnen voor zijn gedicht “Zie Halma op het woord Lochem, en Van Meteren, V, 363”. Het zijn publicaties van François Halma (1653-1722) en Emauel van Meteren (1535-1612).
Hooiplukkers
Er zijn verschillende versies van het verhaal van de hooiplukkers van Lochem. Die van François Halma uit 1725 is nog goed leesbaar en staat in tijd nog dicht bij de originele bronnen:
In het jaar 1590. waren’er de Spaanschen door eenen loozen aanslag byna meester van geworden : Toen ’s morgens ten negen uuren de Bergpoort [later Smeepoort genoemd] geopent wierd, quamen’er drie hooiwagens aan, by elke wagen waren twee of drie Soldaaten, toegestelt als boeren, met vorken in de handt; d’eerste dezer wagenen de valbrug over zynde, begon de zoon van den poortier met eenen anderen jongen hooi te plukken, volgens eene gewoonte aldaar, dat ze, zoo lang de wagen tusschen de poorten is, zulks doen mogen : vermits nu die wagen zich niet te zeer haastte, trok’er den jongen zoo veel hooi uit, dat hy een been van een der soldaaten, onder ’t hooi verborgen, in zyne handt kreeg, en daar op voort Verraadt ! Verraadt ! riep. Fluks sprongen de Spaanschen van onder ’t hooi uit, en bragten 16 mannen, die aan de poort de wacht hadden, om ’t leven : de bedekte Spanjaarts wierden van andere gevolgt, zoo dat zy 300 te voet en 150 te paerdt alreeds in de Stadt waren : doch die van de Stadt, aangevoert van den Wachtmeester François Ballochi, vielen zoo kloekmoedig op de Spaanschen aan, dat zy ‘er hen weêr uitdreven. De Waagmeester van Zutfen, en de Pastoor aldaar hadden deze aanslag gesmeedt. De Waagmeester was ook de eerste in de Stadt; maar hy bleef’er doodt.
Prentbriefkaart
Het is niet verwonderlijk dat deze historische gebeurtenis uitgevers op het idee bracht een kaart met een afbeelding ervan op de markt te brengen. Het kan gaan om een foto van een nagemaakte Smeepoort met de in scène gezette gebeurtenis 1) of een tekening of schilderij. Bij de afgebeelde kaart gaat het om een gekleurde tekening van de mislukte list van de Spanjaarden. Op de witte steen rechtsonder staat W. als afkorting van de tekenaar. Rechts onder de tekening staat de afkorting L.H. & C.D. Op de adreszijde staat links het gedicht van L. van den Broek. De tekenaar is onbekend, maar de tekening op de kaart die circa 1935-1939 is uitgegeven, lijkt heel veel op een oudere aquarel die ook als kaart is uitgegeven en ook is gepubliceerd in de Kroniek van Lochem uit 1932. Mogelijk is deze aquarel van meester Gerrit Prop (1880-1980) uit Lochem. Het detail van de ronde boog van de poort is mogelijk overgenomen van een gravure die dezelfde scène uitbeeldt. Ook deze gravure is op kaart verschenen met het onderschrift “Lochem behouden in 1590”.
L.H. & C.D.
Het is onbekend wat de betekenis is van de afkorting onder de kaart is. Geen van de bekende kaartuitgevers van Lochem, zoals B.G. Lovink, M.J. Wondergem, G. Hungerink of C.W.J. Schepers, komen hier voor in aanmerking. Er van uitgaande dat de afkorting met persoonsnamen uit Lochem te maken heeft, kunnen mogelijk Louis Heilbron en C. Dondertman bedoeld zijn. De eerste heeft een Papier- en Kantoorboekhandel aan de Kastanjelaan 7 in Lochem en de tweede een Hotel aan de Barchemseweg 70, voorheen Hotel Lieferink (bron Telefoongids 1950). Zij zijn echter verder niet bekend als uitgevers van prentbriefkaarten.
Hotel De Hooiplukker
Hotel “De Hooiplukker” aan de Smeestraat 1 in Lochem, heeft een zwartwit kaart uitgegeven met een schilderij van “De Hooiplukker” door H. v. Ootmarssen. Het schilderij hangt in het hotel.
Het is de schilder Henny van Ootmarssen, van wie geen nadere bijzonderheden bekend zijn.
Er zijn fotoglanskaarten van Lochem uitgegeven door Kunsthandel H.van Ootmarsum aan de Nieuwstad 38 in Lochem. Of er relatie bestaat tussen beide gegevens in onbekend.
Noten
1) Zoals op een kaart van de uitgever Nauta uit Velsen met de titel “De hooiplukkers van Lochem”. No. A 3324.
Bronnen
A.C.W. Staring
De dichter Anthony Christiaan Winand Staring is geboren in Gendringen op 24 januari 1767 en overleden in Vorden op 18 augustus 1840. Hij woonde op het landgoed Kasteel De Wildenborch in Vorden. A.C.W. Staring heeft een gedicht geschreven over een gebeurtenis in de Tachtigjarige oorlog in Lochem met de titel: “Lochem behouden in 1590”. Hij is niet de enige die over dit onderwerp dichtte. Ook de Rotterdamse dichter Lambrecht van den Broek (1805-1863) schreef een gedicht met de titel “De hooiplukkers van Lochem”. Staring noemt als bronnen voor zijn gedicht “Zie Halma op het woord Lochem, en Van Meteren, V, 363”. Het zijn publicaties van François Halma (1653-1722) en Emauel van Meteren (1535-1612).
Hooiplukkers
Er zijn verschillende versies van het verhaal van de hooiplukkers van Lochem. Die van François Halma uit 1725 is nog goed leesbaar en staat in tijd nog dicht bij de originele bronnen:
In het jaar 1590. waren’er de Spaanschen door eenen loozen aanslag byna meester van geworden : Toen ’s morgens ten negen uuren de Bergpoort [later Smeepoort genoemd] geopent wierd, quamen’er drie hooiwagens aan, by elke wagen waren twee of drie Soldaaten, toegestelt als boeren, met vorken in de handt; d’eerste dezer wagenen de valbrug over zynde, begon de zoon van den poortier met eenen anderen jongen hooi te plukken, volgens eene gewoonte aldaar, dat ze, zoo lang de wagen tusschen de poorten is, zulks doen mogen : vermits nu die wagen zich niet te zeer haastte, trok’er den jongen zoo veel hooi uit, dat hy een been van een der soldaaten, onder ’t hooi verborgen, in zyne handt kreeg, en daar op voort Verraadt ! Verraadt ! riep. Fluks sprongen de Spaanschen van onder ’t hooi uit, en bragten 16 mannen, die aan de poort de wacht hadden, om ’t leven : de bedekte Spanjaarts wierden van andere gevolgt, zoo dat zy 300 te voet en 150 te paerdt alreeds in de Stadt waren : doch die van de Stadt, aangevoert van den Wachtmeester François Ballochi, vielen zoo kloekmoedig op de Spaanschen aan, dat zy ‘er hen weêr uitdreven. De Waagmeester van Zutfen, en de Pastoor aldaar hadden deze aanslag gesmeedt. De Waagmeester was ook de eerste in de Stadt; maar hy bleef’er doodt.
Prentbriefkaart
Het is niet verwonderlijk dat deze historische gebeurtenis uitgevers op het idee bracht een kaart met een afbeelding ervan op de markt te brengen. Het kan gaan om een foto van een nagemaakte Smeepoort met de in scène gezette gebeurtenis 1) of een tekening of schilderij. Bij de afgebeelde kaart gaat het om een gekleurde tekening van de mislukte list van de Spanjaarden. Op de witte steen rechtsonder staat W. als afkorting van de tekenaar. Rechts onder de tekening staat de afkorting L.H. & C.D. Op de adreszijde staat links het gedicht van L. van den Broek. De tekenaar is onbekend, maar de tekening op de kaart die circa 1935-1939 is uitgegeven, lijkt heel veel op een oudere aquarel die ook als kaart is uitgegeven en ook is gepubliceerd in de Kroniek van Lochem uit 1932. Mogelijk is deze aquarel van meester Gerrit Prop (1880-1980) uit Lochem. Het detail van de ronde boog van de poort is mogelijk overgenomen van een gravure die dezelfde scène uitbeeldt. Ook deze gravure is op kaart verschenen met het onderschrift “Lochem behouden in 1590”.
L.H. & C.D.
Het is onbekend wat de betekenis is van de afkorting onder de kaart is. Geen van de bekende kaartuitgevers van Lochem, zoals B.G. Lovink, M.J. Wondergem, G. Hungerink of C.W.J. Schepers, komen hier voor in aanmerking. Er van uitgaande dat de afkorting met persoonsnamen uit Lochem te maken heeft, kunnen mogelijk Louis Heilbron en C. Dondertman bedoeld zijn. De eerste heeft een Papier- en Kantoorboekhandel aan de Kastanjelaan 7 in Lochem en de tweede een Hotel aan de Barchemseweg 70, voorheen Hotel Lieferink (bron Telefoongids 1950). Zij zijn echter verder niet bekend als uitgevers van prentbriefkaarten.
Hotel De Hooiplukker
Hotel “De Hooiplukker” aan de Smeestraat 1 in Lochem, heeft een zwartwit kaart uitgegeven met een schilderij van “De Hooiplukker” door H. v. Ootmarssen. Het schilderij hangt in het hotel.
Het is de schilder Henny van Ootmarssen, van wie geen nadere bijzonderheden bekend zijn.
Er zijn fotoglanskaarten van Lochem uitgegeven door Kunsthandel H.van Ootmarsum aan de Nieuwstad 38 in Lochem. Of er relatie bestaat tussen beide gegevens in onbekend.
Noten
1) Zoals op een kaart van de uitgever Nauta uit Velsen met de titel “De hooiplukkers van Lochem”. No. A 3324.
Bronnen
- De kroniek van Lochem. Wetenswaardigheden verz. door A. Staring [Adolph Staring (1890-1980)] 1932, 2e druk. Uitgever: Lochem, Lochemsche Handels- en Courantendrukkerij. 71 p.
- Collectie Gelderland. http://www.collectiegelderland.nl/zoeken/
- Tooneel der Vereenigde Nederlanden en onderhorige landschappen, geopent in een algemeen historisch, genealogisch, geographisch en staatkundig woordenboek . François Halma, 1725, gedrukt bij Hendrik Halma, Leeuwarden. [volume II, blz. 54]
- Emanuels Van Meteren Historie der Nederlandscher ende haerder na-buren oorlogen ende geschiedenissen, tot den iare M.VIC.XII. by de weduwe ende erfghenamen van wijlen Hillebrant Iacobssz. van Wouw, 1614. 1342 p.
- Historisch Genootschap Lochem Laren Barchem. http://www.hglochem.nl