Emile Duployé
Stenografie
Stenografie [1], ook wel kortschrift of snelschrift genoemd, is de kunst om door middel van tekens en afkortingen zeer snel te schrijven, vooral gebezigd om mondelinge voordrachten woordelijk op te schrijven en gedicteerde brieven op te nemen. Marcus Tullius Tiro was de secretaris van Cicero (106 v. Chr. – 43 v. Chr.) Hij staat vooral bekend als de uitvinder van het Oud-Romeinse kortschrift, dat men sinds de 16e eeuw notae tironianae (Tironische Noten) noemt. Tiro ontwikkelde dit schrift om Cicero's redevoeringen snel te kunnen noteren. Sindsdien zijn in de loop der tijd veel systemen ontwikkeld, vaak op een bepaalde taal toegespitst. Bekende uitvinders van stenografische systemen zijn Isaäc Pitman (Engeland), Franz Xaver Gabelsberger (Duitsland), Albert Delaunay (Frankrijk), Emile Duployé (Frankrijk, België en Zwitserland), Cornelis Anthonius Steger en Arnold Willem Groote (beiden Nederland). Petillon noemt in zijn artikel de volgende in Nederland bestaande systemen: Stolze-Wéry, Gabelsberger-Schwab, Pitman de Haan, Steger, Goudschaal, Bussman, Dekker en Groote.
Emile Duployé
Emile Duployé (1833-1912) is de meest bekende Franse uitvinder van een snelschrift -methode. Volgens sommigen vooral bekend door de vele manieren, waarop hij reclame maakt voor zijn systeem. In een vergadering van Duployé-stenografen heeft hij daarover eens het volgende gezegd: „Het gemiddelde aantal prospekti, dat ik de eerste jaren heb verzonden, varieerde tusschen 3 à 400.000 exemplaren. Voor den oorlog (1870/71), heb ik op groote schaal reklame in de bladen gemaakt. Alleen met het „Agence Havas”, heb ik in een jaar voor 30.000 franken aan advertentiën gekontrakteerd. Een aanplakbiljet, een meter lang en een halven meter hoog op de muren van de stations geplakt, vermeldde: „Sténographie Duplóyé. Ik zou zoo voort kunnen gaan, aldus Duployé zelf. Ik zou ook nog kunnen spreken van de vellen schrijfpapier, welke ik den onderwijzers als premie heb aangeboden, en welke zij aan hunne leerlingen voor Nieuwjaarswenschen hebben uitgedeeld, van de steno-briefkaarten, van de meer dan twee miljoen enveloppen, van de advertentiën op meer dan twee miljoen almanakken, op de spoorboekjes en van de alfabets met kwistige hand over de vier windstreken uitgestrooid”.
Methode Duployé
In 1860 publiceerde de abt Emile Duployé zijn alfabet en zijn methode, die oorspronkelijk uit 29 tekens bestond. Zijn methode is gebaseerd op de uitspraak van de woorden, zo wordt plumeau in zijn kortschrift plumo. Dit staat op een van de vele briefkaarten en enveloppen, die met zijn reclame zijn bedrukt. Op deze briefkaart staan op de adreszijde de 29 tekens en acht voorbeelden: Chat, Chapeau, Château, Sonnette, Fagot, Plumeau, Table d’école en Voiture met een plaatje en het woord in kortschrift. Op de andere zijde voor correspondentie is in dit geval een brief in het Frans geschreven, met onder ieder woord de “vertaling” naar het kortschrift. Onder een rij medailles (10+2) staat de tekst STÉNOGRAPHIE DUPLOYÉ Méthode pour apprendre, sans maître, en 2 heures.19e édition, franco : 3 fr. La Lumiére stenographique, journal en sténographie, 29e annee – 1 an : 2 fr. E. DUPLOYÉ, A SINGENY (Aisne). Op een uitgave van een jaar later staat boven de medailles: La Médaille d’Or aux Expositions Universelles et Internationales de 1878, 1889 et 1900. Met de 30e annee voor het tijdschrift is de eerste kaart dus uit 1889 en de tweede uit 1900. Uit latere reclames is bekend dat aan Duployé ook aan de volgende tentoonstellingen deelnam: 1904 St. Louis (Gold Medal), 1905 in Luik (Médaille d’Or) en 1908 in Londen Médaille d’Or). De kaarten van Duployé zijn beslist niet zeldzaam, ze zijn in grote hoeveelheden en in een groot aantal uitvoeringen verschenen. Er is zelfs een “Album de Cartes Postales Sténographiques uitgegeven”, (prix 0,60 centimes), bedoeld om de kaarten in te plakken.
Prijs enveloppen en briefkaarten
Op een van de briefkaarten staat de prijs van enveloppen en briefkaarten: « Cent enveloppes de lettres avec alphabet sténographique 0,50 c. Cent cartes postales comme celle ci, 1fr. . . . Adresser mandats ou timbre poste à M.E. DUPLOYE, 23 quai de l’Horloge, 23, Paris. »
Devies
Het devies van Emile Duployé was Abréger les travaux c’est prolonger la vie, zo staat op een van de briefkaarten te lezen. Vertaald: Het werk bekorten is het leven verlengen.
Download PDF (met bijlagen)
Bronnen
- Emile Duployé, 1860. Sténographie-Duployé, écriture plus facile, plus rapide et plus lisible que toute autre, s'appliquant à toutes les langues. Lyon.
- R.H. Homulle, 1926. Uit de geschiedenis van het kortschrift. De R.K. bediende. 22 Juni 1926.
- R.H. Homulle, 1928. Emile Duployé en het Franse kortschrift. Overijsselsch Dagblad 14 Januari 1928.
- Oosthoek Encyclopedie,1916. Duployé, Emile.
- A.F. Petillon, 1902. De stenografie. Systeem Riënts-Balt. Boon’s Geïllustreerd Magazijn. N.J. Boon, Amsterdam: 88-92.
[1] Gevormd uit het Griekse stenós = nauw en graphein = schrijven.